Депутат КСРО кезеңінен бері құпия болған сирек металдар кен орындары туралы ақпаратты ашық жариялауды ұсынды
Парламент Сенатының халықаралық қатынастар, қорғаныс және қауіпсіздік комитетінің төрағасы Андрей Лукин премьер-министр Олжас Бектеновке сирек металдар кен орындары туралы КСРО кезеңінен бері құпия ақпаратты ашық жариялауды ұсынды.
«Жер қойнауын геологиялық зерттеуге лицензия беру процестерін оңайлату: бюрократиялық кедергілерді азайту және лицензия алу рәсімдерін оңтайландыру саланың инвестициялық тартымдылығын арттырады. Кейбір сирек кездесетін металдардың баланстық қорларын ашу керек», – деді депутат.
Оның айтуынша, заңнаманы нығайту және келісімшарттарды сақтауға кепілдік беру арқылы инвесторлардың сенімін арттыруға болады.
Сондай-ақ депутат шалғай кен орындарына жетуге мүмкіндік беру және жер қойнауын пайдаланушылардың операциялық шығындарын азайту үшін автомобиль және темір жолдарды, энергетикалық желілерді дамытуды ұсынды.
Ол сауалында Үкіметке геологиялық барлау жұмыстарының жалпы көлемін ұлғайту және жаңа технологияларды енгізуді ұсынған. Сирек металдарды өндіру мен байытудың жаңа технологияларын әзірлеуге күш салу, бұл өндірістің тиімділігі мен экологиялық тазалығын арттыруға мүмкіндік беретінін атап өтті.
Лукин инвестицияларды тарту және технологияларды дамыту үшін жетекші тау-кен елдерімен стратегиялық ынтымақтастықты орнатып, салаға отандық және шетелдік инвестицияларды тарту үшін салықтық жеңілдіктер мен басқа да ынталандыру құралдарын қарастыруды ұсынды.
Ол президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың 2023 жылғы жолдауында сирек кездесетін металдарды «жаңа мұнай» деп атағанын алға тартып, кен орындарын игеру басым міндеттердің бірі екенін айтты.
«Дүниежүзілік банктің бағалауы бойынша, Қазақстанда құны 46 трлн доллардан асатын бес мыңнан астам зерттелмеген кен орындары бар. Металл дайындаушылар қауымдастығының мәліметтері бойынша, сирек кездесетін металдарды, әсіресе, Шығыс Қазақстан облысындағы Мунча секілді 12 жаңа учаскені зерделеу жұмыстары жүргізілуде», – деп атап өтті Лукин.
Қазақстанның пайдалы қазбаларының мемлекеттік балансында бериллий, висмут, вольфрам, галий, гафний, кадмий, литий, ниобий, селен, скандий, таллий, тантал, теллур, цирконий, осмий, рений, ванадий, лантан және церий-иттрийлік топ есепке алынған.
Сенатор әлемдегі сирек кездесетін металдардың бірі литий екенін еске салып, оның қазақстандық алты кен орнында: Юбилейное, Верхне-Баймурзин, Бакенное, Ахметкино, Медведка, Ахмировское бар екенін атап өтті.
«Қымбат металдардың арасында жасанды түрде өндірілген сирек жер металдары да бар. Олардың саны онша көп емес. Қымбат металдар арасында Осмий-187 кездеседі. Ашық деректерге сәйкес, Осмий-187 элементінің бір граммының құны 10 мың доллардан 200 мыңға долларға дейін болуы мүмкін. Қазақстан табиғи шикізаттан алынатын Осмий-187 моноизотопының жалғыз өндірушісі екенін атап өткен жөн. Металл Жезқазған мыс кендерін өңдеу кезінде пайда болатын қалдықтардан алынады», – деді депутат.
Оның айтуынша, Қазақстанда сирек кездесетін металдарды өндіруге деген қызығушылық артып келе жатқанымен, сала бірқатар проблемаға тап болып отыр. Мәселен, экологиялық тазалықты сақтау үшін қайта өңдеу технологияларын жетілдіру қажеттілігі. Сондай-ақ кен орындарын игеру үшін инвестициялар тарту және технологиялар трансфері басты проблемаға айналған.
Геология комитетінің хабарлауынша, қазіргі уақытта қазақстандық геологтар жүздеген және мыңдаған метр тереңдікте орналасқан күрделі, «көрінбейтін кен орындарын» зерттеуге баса назар аударуда. Өйткені Қазақстан аумағындағы ірі кен орындарының дәуірі аяқталып келеді.
