Мұнай өндірісін қысқарту біртіндеп азаяды

Мұнай экспорттаушы және оның құрамына енбейтін мемлекеттер ұйымы (ОПЕК+) мұнай өндірісі бойынша қазіргі квотаны 2025 жылдың соңына дейін созды. Бұл туралы альянстың министрлер комитеті отырысының қорытындысынан кейін хабарланды. Құжатқа сәйкес, мұнай өндірудің қазіргі деңгейі 2025 жылдың 1 қаңтарынан 2025 жылдың 31 желтоқсанына дейін ұзартылады. Сөйтіп, ОПЕК + елдері өндірісті қысқартуды 2025 жылдың соңына дейін тәулігіне 3,66 млн баррельге ұзартуға және өндірісті қысқартуды 2024 жылдың қыркүйек айының соңына дейін үш айға тәулігіне 2,2 млн баррельге ұзартуға келісті.

Яғни, ОПЕК+ 2024 жылдың қазанынан 2025 жылдың қыркүйегіне дейін бір жыл ішінде өндірісті тәулігіне 2,2 млн баррельге қысқартудан біртіндеп бас тартады. Бұл ретте, ОПЕК+ мүшелері қазіргі уақытта өндірісті тәулігіне 5,86 млн баррельге немесе әлемдік сұраныстың шамамен 5,7 пайызына қысқартып отыр.

Жалпы, келесі жылы ОПЕК+ елдері жабыла өндірген мұнай деңгейі (сегіз елге қосымша шектеулер жоқ: Алжир, Кувейт, Ирак, Сауд Арабиясы, БАӘ, Ресей, Қазақстан, Оман) тәулігіне 39,725 млн баррелді құрауы тиіс. 2024 жылғы көлем тәулігіне 40,46 млн баррель болады деп күтіледі.

«ОПЕК+ «еріктілері» тәулігіне 1,7 миллион баррель шектеулерді – 2025 жылға дейін, 2,2 миллион баррель шектеулерді 2024 жылдың қазанына дейін ұзартады және бір жыл ішінде олар барлық шектеуді біртіндеп алып тастайды. Бұл – нарықтық жағдайларға байланысты өндірісті ерікті қысқартудан біртіндеп бас тартамыз деген жаһандық месседж. Биылғы жылы өндірістің айтарлықтай төмендеуіне қарамастан, шектеулерді алып тастаудың одан әрі перспективалары мұнай бағасы үшін елеулі тәуекелдерді көрсетеді. Brent маркалы мұнай бағасының барреліне 80-81 доллары шамасында саудасын жалғастыруының себебі де осы болса керек», дейді экономист Ғалымжан Айтқазин.

Айта кету керек, осы жолғы отырыста квота тек Біріккен Араб Әмірліктері (БАӘ) үшін ғана өзгерген – 2025 жылдың қаңтарынан қыркүйегіне дейінгі аралықта БАӘ өндіретін мұнай көлемі тәулігіне 300 мың баррельге дейін көбейіп, тәулігіне 3,519 млн баррельге жетеді.

Бұған дейінгі жасалған келісім бойынша Қазақстанның биыл маусым соңына дейін тәулігіне өндіретін мұнайының көлемі 1,468 млн баррель болуы тиіс еді. Алайда еліміз наурызда өз міндеттемесін асыра орындап, 131 мың баррельге артық өндірді. Мұны Үкімет елдің климаттық ахуалымен – жылыту маусымының ұзаққа созылуымен түсіндірді.
Басты мұнай өндірушілер саналатын Сауд Арабиясы мен Ресей үшін де рұқсат етілген көлем өзгеріссіз қалды. Сауд Арабиясы тәулігіне – 10,478 млн баррель, Ресей тәулігіне 9,949 млн баррель мұнай өндіруге міндетті. Reuters агенттігінің хабарлауынша, ОПЕК+ қатысушы-елдері бұған дейін 2024 жылдың үшінші тоқсанында мұнай өндірісін ерікті қысқарту көлемін тәулігіне 2,2 млн баррельге дейін ұзарту туралы уағдаласқан болатын.

Мәміле мәніне үңілсек, топ көшбасшысы болып отырған Сауд Арабиясының бәсекелескен мүдделер арасынан тепе-теңдік табуға тырысқанын байқауға болады. Әуелде Вена қаласында өтеді деп жоспарланған кездесу кейінге қалдырылған соң, министрлер осы жолы Эр-Риядта бас қосқан еді. Сөйтіп, БАӘ секілді шартқа қарсы мүшелер үшін шектеуді біраз әлсірету және мұнай бағасын қолдау мақсатында осындай келісім бекітілді.

«Біз сақ және белсенді көзқарасты ұстанамыз. Бұл қысқартуларды кезең-кезеңімен тоқтата тұру немесе тіпті тоқтату мүмкіндігін қамтиды», дейді Сауд Арабиясының Энергетика министрі ханзада Әбдел Әзиз бен Салман.

Үшінші тоқсанда өндірісті қысқарту толық көлемде жалғасып жатыр, одан кейін алдағы 12 айда қысқарту көлемі біртіндеп төмендейтін болады. Бұл туралы жексенбі күні, ОПЕК+ кездесуінен кейін Сауд Арабиясының Энергетика министрлігі мәлімдеді. Қазір Brent маркалы мұнай бағасы барреліне 81 доллардан төмен түсті, ал West Texas Intermediate (WTI) мұнайы 77 доллардан төмен саудаланып жатыр.

Goldman Sachs Group Inc. таяу күндердегі қордың ұлғаюын ескере отырып ОПЕК+ шешімінің біршама құлдырап кеткенін мәлімдеген еді. Алайда UBS Group AG және RBC Capital Markets LLC альянс нарықты тәуір басқара алады деп үміттенеді. Аналитиктердің көбі ОПЕК+ шектеуді жыл соңына дейін созады деп күткен еді.

Қазіргі келісімнің мақсаты – өндіріске енгізілетін шектеуді біртіндеп әлсірете отырып, мұнай бағасына қолдау көрсетуді жалғастыру. Ал БАӘ сияқты кейбір елдер мұндай шектеулерге қарсылық танытты.

«Нарық қазан айынан бері қысқартуды жойып тастауды күткен жоқ. Мәселенің ОПЕК + үшін оң тұсы – келісім біртұтастықты сақтауға көмектесуі керек. Біржақты қысқартулардың ұзақ мерзімге жалғасып кетуінің соңы дау-дамайға соқтыруы мүмкін», дейді Сингапурдегі Vanda Insights негізін салушы Вандана Хари.

Дүйсенбі күнгі сауда-саттық әдеттегіден жоғары болған, алайда мұнай опцияларындағы бұрмаланулар әлі де «аю көңіл-күйін» білдіреді дейді сарапшылар. Төмен бағадан пайда табатын опциондар қоңырау опцияларымен салыстырғанда әлі де үлкен сыйлықақыға ие.

«Мұнай жұма күнгі ай сайынғы шығынды шектеді, бұл әлемдегі ең ірі мұнай импорттаушысы Қытайдағы сұраныс перспективаларына қатысты алаңдаушылыққа байланысты. Биыл фьючерстер өсіп жатыр, өйткені Таяу Шығыстан Украинаға дейінгі аралыққа созылып жатқан геосаяси қиындықтар жеткізу бойынша алаңдаушылық туғызады. Газа секторындағы соғыстың басталғанына сегіз айға таяп қалды. Ал Израиль АҚШ президенті Джо Байден әзірлеген атысты тоқтату жоспарынан бас тартты», деп мәлімдейді Bloomberg нарық көңіл-күйін атап өтіп.

Соңғы уақытта әлемдегі ең ірі тұтынушы болып саналатын Қытайдағы тұрақсыз экономикалық перспектива және индустриалды елдердегі пайыздық мөлшерлемелердің төмендеу қарқынына күмәндану жағдайында шикі мұнай бағасы төмендеп жатыр. Мәселен, мамырдың соңғы күнінде Brent маркалы мұнай бағасы барреліне 81,62 доллар болып саудаланды, бұл бір ай бұрынғы көрсеткіштен 7,1 пайызға төмен.

Кездесуге дейін трейдерлер мен сарапшылар ОПЕК+ бәсекелестерінің өндірісінің күрт өсуін өтеу үшін жеткізілімдердің ерікті түрде қысқаруын ұзартады деп күтті, ал кейбіреулері 2024 жылдың соңына дейін сақталады деп болжады. Жаңа келісімге сәйкес, сегіз қатысушы ел осы қосымша шектеулердің арқасында қаңтарға дейін нарыққа күніне шамамен 750 000 баррель қосады.

Келісім мұнай бағасын биылғы жылы барреліне 80 доллардан жоғары ұстап тұру үшін шешуші рөл атқарған мұнай өндіруді тәулігіне 2 миллион баррельге жуық қысқарту мерзімін ұзартады. Мұнай экспорттаушы елдер ұйымы мен оның одақтастарының бұл «ерікті» қысқартулары осы жылдың соңына дейін күшінде болған мұнай өндіруді тәулігіне шамамен 39 миллион баррель деңгейінде шектеу туралы бұрынғы жалпы топтық келісімге қосымша келісім болды. Альянс мәлімдемесінде бұл келісімді 2025 жылдың соңына дейін ұзартуға да келіскені айтылады.

Energy Aspects Ltd зерттеулер бойынша директоры Амрита Сеннің пікірінше, ОПЕК+ келісімі нарықты бақылауға мүмкіндік береді. Ал кейбір сарапшылардың айтуынша, егер мұнай бағасы биыл да төмендеуін жалғастырса, онда бұл жағдай орнықты инфляциямен күресіп жатқан орталық банктерге біршама жеңілдік сыйлап, экономикалық перспективаны жақсартуы ықтимал.

ОПЕК+ кездесуімен қатар жексенбі күні Сауд Арабиясының үкіметі мемлекеттік алпауыт мұнай компаниясы Aramco акциясын сатуды аяқтады. Акция сатылымы 12 млрд доллар көлемінде жүзеге асырылды. Сөйтіп, экономикалық қайта құрудың ауқымды жоспарын қаржыландыруға қаражат жиналды.

Әрине, ірі экспорттаушы елдер өндірісті шектеп тастаумен келісе бермейді. Олар кей кездері өз деңгейлерін көтеруге де тырысты, алайда бұл жағдай топтың әлемдік нарықтарды тұрақтандыру әрекеттеріне қауіп төндіруі мүмкін. Бұл процестің аяқталу мерзімі енді 2026 жылдың қарашасына дейін бір жылға шегеріліп отыр.

Жексенбі күнгі отырыстың жеңімпазы деп Біріккен Араб Әмірліктерін тануға болатын шығар. Олар мұнай өндірісін тәулігіне 300 мың баррельге дейін көбейтуге мүмкіндік алды. Парсы шығанағында орналасқан мемлекет соңғы жылдары жаңа мұнай жобаларына айтарлықтай инвестиция құйды және сәт сайын өндіріс деңгейіне байланысты Эр-Риядпен келіспеушілік туып қалып отырды.

«Біз жиналып, нарық тепе-теңдігін сақтайтындай және не күтуге болатынына қатысты жақсы қорытынды шығаратындай келісімге келгіміз келді», дейді БАӘ Энергетика министрі Сүхейл Әл Мазруи.

Bloomberg хабарлауынша, Сауд Арабиясы, Кувейт, Алжир сияқты елдер өз міндеттемелерін тез әрі нақты орындап жатыр. Ал Ирак, Қазақстан, Ресей біршама кідіріп қалды және бекітілген квотадан үстем көлемде мұнай өндірісін орындады.

«Барлық үш ел бастапқы артық өндірісті өтеу үшін өз көрсеткіштерін жақсартуға және қосымша «өтемақы» қысқартуларын жасауға уәде берді. Бірақ талаптарды орындауға келгенде олардың екіұшты тәжірибесі бар. Ирак бірнеше жылдар бойы ОПЕК + шектеулеріне қарсылық білдіріп келді, өйткені оған соғыс пен санкциялардан қираған экономиканы қалпына келтіру үшін кіріс қажет, ал Ресей президенті Путин Украинаға қарсы соғысты қаржыландыруға ақша іздейді. Сонымен қатар Қазақстан өндірістік қуаттарға жаңа инвестициялар тартуға ұмтылып жатыр», деп мәлімдеді агенттік.

Сарапшы Ғалымжан Айтқазиннің айтуынша, ОПЕК+ шешімі аса қысылтаяң сәтте қабылданып отыр. Қазіргі уақытта Таяу Шығыстағы қақтығыс қызып тұр, беті қайтар райы байқалмайды, сонымен қатар Украинадағы дүрбелеңнің де әзір басылар сыңайы жоқ. Сонымен бірге, бірнеше күн бұрын ғана Қызыл теңіздегі кемелерге тағы да шабуыл жасалды.

«Әлемдік геосаясаттағы және жаһандық энергетикалық нарықтағы белгісіздік Қазақстан үшін айтарлықтай тәуекел-факторы. Негізі мұнай бағасы тарихи көрсеткіштерге қатысты айтарлықтай жоғары болып тұр. Алайда Қазақстанның өз ішіндегі ахуал алаңдатады – еліміздің ішкі экономикалық теңгерімсіздіктері, оның ішінде мемлекеттік бюджеттің өсіп келе жатқан шығыстары және салықтық түсімдердің төмендеуі тапшылықтың ұлғаюына жол бермеу үшін Ұлттық қор түріндегі сыртқы буферден барған сайын көбірек қаржы алуды талап етеді. Үкіметтің алдағы жылдары 5 пайыздан астам өсімге қол жеткізу туралы үлкен мақсаты экономикаға мол көлемде инвестицияны қажет етеді, бұл фискалдық серпіннің кеңеюіне де әсер етеді», дейді сарапшы.