ҚНРДА сақтандыру делдалдарының жұмысын қалай реттейді – Freedom Insurance сарапшысы түсіндіріп берді
«Freedom Insurance СК» АҚ басқарма төрағасының орынбасары Александр Тулешов Қазақстандағы сақтандырушылар өнімді цифрландыру саласында серпіліс жасады деп отыр. Бұл қазақстандықтардың өмірін қауіпсіз етіп, әрі жолдағы тәуекелдерді жабуға көмектесетінін айтады маман.
Сақтандыру брокерінің лицензиясы
Көктемде ҚНРДА сақтандыру делдалдарының жұмысын реттеуді ұсынған. Оған сәйкес делдалдар сақтандыру брокерінің лицензиясын алуы керек. Өйткені заңды түрде сақтандыру брокері шығындарды өңдеу және өтеу бойынша делдалдық қызметпен айналысуға құқылы екен.
«Қазір олар мұны заңсыз істеп жатыр. Олардың табысының деңгейі еш жерде көрсетілмейді, делдал жәбірленушінің сенімхаты негізінде соманы қолма-қол алады, ал салықтар бұл ақшадан ұсталмайды», – дейді Тулешов.
Сонымен қатар маман делдалдың табысы төлемнің мөлшеріне байланысты болатынын, ол өзінің табысын көбейту үшін келтірілген залалдың мөлшерін негізсіз көбейтуге ұмтылатынын айтады. Ал бұл сегмент лицензияланған жағдайда барлық транзакцияға салық салынады, ол кезде кірісті жасыру өте қиын болмақ.
«Нәтижесінде жәбірленушінің мүдделері қорғалады, өйткені реттеуші лицензияланған делдалдардың қызметін бақылай алады және қадағалайды. Солайша брокерлердің қызмет көрсету процесін нормативтік акт деңгейінде реттейді», – деп хабарлайды ол.
Бұған қоса, сақтандырушылар сыбайлас жемқорлық факторын барынша азайту үшін сақтандыру төлемінің ақшалай түрін алып тастауды ұсынып отыр.
«Мұндайда адамның қарызы болса, оның есепшотына тыйым салу көзделеді. Төлем қолма-қол жасалғанда, олардан ұсталынбайды. Қолма-қол ақша, шын мәнінде, белгілі бір дәрежеде сыбайлас жемқорлық құрамдас бөлігіне пайдалы. Алаяқтар өліммен аяқталатын жол-көлік оқиғалары туралы ақпаратқа қол жеткізіп, зардап шеккендерге сақтандыру төлемін алуға, жәбірленушіге заңда белгіленген мөлшерден кейде бірнеше есе аз төлем алуды ұсына отырып көмектескісі келеді. Мысалы, жәбірленуші қайтыс болған жағдайда сақтандыру төлемі 7 миллионнан асатын болса, делдал жәбірленушінің туысқанына бар болғаны 3 миллионын ұсынады, қалған соманы өзіне қалдырады», – деп түсіндіреді маман.
Шектеулі және кеңейтілген сақтандыру полисінің ерекшелігі неде?
Сонымен бірге шектеулі сақтандыру полисін және кеңейтілген сақтандыру полисін енгізу ұсынылады. Осыған орай ҚНРДА автокөлікті сақтандыруды реттейтін заңға тұжырымдамалық өзгерістер енгізу мәселесін талқылап жатыр. Атап айтқанда, қолданылу мерзімі шектеулі және мерзімі ұзартылған сақтандыру полисін енгізу ұсынылып отыр. Бірінші кезекте, бұл сақтандыру полисіне енгізілген сақтанушылар үшін ғана сақтандыруды қамтамасыз етеді. Ал кеңейтілген түрінде көлік құралы ғана көрсетілмек.
«Полистің бұл түрі бойынша кез келген жүргізуші бұл көлікті басқара алады, бірақ мұндай полистің құны жоғары болады», – деп түсіндіреді сақтандырушы.
Кеңейтілген полис такси компанияларын сақтандыруды тіркеудің ыңғайлы механизмін жасауға көмектеседі. Олардың көпшілігі қазір бейресми тіркелген, жүргізушілеріне жеке тұлға үшін тұрақты АҚЖМС сақтандыруын алып жатыр. Бұл полиске кірмейтін үшінші тұлғаларға қатысты болғандықтан, салонда құжатқа енгізілген сақтандырылған адам болса, басқа жүргізушілер бұл көлікті оңай пайдалана алады. Бұл такси компанияларына бір адамға ең төменгі тарифті төлеу арқылы сақтандыру компаниясын айналып өтуге және сақтанушының көлікте болғанын үнемі талап етуге мүмкіндік берді.
«Егер бұл идея қабылданса, онда сақтандыру компаниялары такси компанияларының сыйақыларының тапшылығы сияқты негізгі проблеманы шешеді. Процесс ашық болады – сақтандыру компаниясы нақты кімді сақтандырғанын анық көреді және бонус-малус принципі жол-көлік оқиғасына кінәлі адамға қолданылады. Осылайша, жол апатына кінәлі жүргізушілердің көпшілігі анық болады», – деп есептейді ол.
Сақтандыру компанияларының тағы бір ұсынысы – жеке тұлғалар үшін АҚЖМС сатып алу кезінде бөліп төлеу жоспарын енгізу.
«Қазіргі уақытта бұл белгілі бір заңнамалық мәселелерге байланысты заңды тұлғаларға ғана қолжетімді. Егер мұндай жүйені оңайырақ енгізудің нюанстарын реттейтін заң болса, онда жеке тұлғалар оны жыл сайын жаңартып, бөліп төлеу арқылы АҚЖМС сатып ала алады. Бұл көлік иесінің бюджетіне түсетін қаржылық жүктемені азайтуға көмектеседі: мысалы, 20 000 теңгені бірден емес, бір жыл ішінде төлеуге болады. Біреулер үшін бұл аз ақша болса, енді біреулер үшін қомақты сома», –деп түсіндіреді маман.
Бонус-малус жүйесі дегеніміз не?
Басқа да ұсыныстар бар, мысалы, көлік иелеріне АҚЖМС үшін жеңілдік қарастыру және сақтандыру сыйақысын әрбір автокөлік иесі үшін жеке көтеру мүмкіндігін қарастыру. Бұрын ол 10%-ға тең болды және аймақтық түзету коэффициенті ретінде қолданылды, яғни ол әр аймақ үшін жеке жарамды болған.
«Егер жеңілдік мүмкін болса, онда сақтандыру компаниясының әрбір клиентіне 50 пайыздық коэффициент қолданылады. Қазіргі уақытта сыйақылар мен жеңілдіктер жүйесі аймақтар бойынша ғана жарамды. Егер бұл идея мақұлданса, көлік иелеріне түсетін салмақ азаяды, олар көлікті абайлап жүргізе бастайды, өйткені жүргізу стилі полистің құнына әсер етеді. Жалпы, бұл көлік иелерінің көпшілігіне әсер етеді, өйткені біздің статистикамызға сүйенсек, тариф автокөлік жүргізушілерінің 15%-ына ғана көтеріледі», – деп түйіндеді ол.
Нарықтың тағы бір қажеттілігі – бонус-малус жүйесіне өзгерістер енгізу. Бонус-малус – бұл жүргізушінің жол-көлік оқиғасы тарихына байланысты жеңілдіктер мен қосымша төлемдерді есептеу және қолдану жүйесі. Сақтандырушылар сақтандыру жағдайларының ауырлығына байланысты сыйақылар мен жеңілдіктердің қосымша коэффициентін енгізуді ұсынып отыр.
«Атап айтқанда, сақтандыру жағдайларынан басқа өрескел әкімшілік құқықбұзушылықтар үшін айыппұлдарға қосымша коэффициенттер енгізу мәселесі талқылануда. Егер сақтандыру шартының қолданылу мерзімі ішінде жүргізуші жол жүру ережесін өрескел бұзса – қосарланған тұтас сызықты кесіп өтсе, бағдаршамның қызыл түсіне өтіп, жылдамдықты бұзса, келесі жылы мұндай жүргізушінің тарифі көтеріледі. Егер жүргізушінің кінәсінен біреу ауыр жарақат алса, онда оған жоғарылатылған коэффициент қолданылады. Сақтандыру оқиғасының салдарынан болмашы зиян келтiрiлсе, азайту коэффициентi қолданылады. Тиісінше, жүргізуші абайлап жүрсе, сақтандыруға аз төлейді», — деп түсіндіреді Александр Тулешов.
