«Фридом Финанс» алаяқтық туралы айыптауларға жауап берді

«Фридом Финанс» АҚ соңғы күндері БАҚ беттерінде тараған компаниядағы алаяқтық операциялар туралы хабарламалар шындыққа жанаспайтынын мәлімдеді. Брокер өкілдері компанияның «соттан тыс реттеуге» қатысудан бас тартуына байланысты ұйымдасқан PR-шабуыл ретінде ақпарат тарап жатқанын түсіндірді. Бұған дейін қазақстандық БАҚ-та компанияны инвестицияларын жоғалтты деп айыптаған «Фридом Финанстың алданған салымшыларынан» хабарламалар пайда болған. Екі күн ішінде осындай он шақты ақпарат ҚазТАГ агенттігінде жария болды.

Жанжалдың мәні неде

Айыптаулардың бірі компанияның бұрынғы менеджері Виталий Световойға қатысты болып отыр. ҚазТАГ басылымындағы кейіпкерлердің айтуынша, Световой оларды алдаған. «Фридом Финанс» АҚ Виталий Световойдың компанияның топ-менеджері емес, Петропавлдағы сату бөліміне жетекшілік еткенін, ал 2023 жылдың наурыз айынан бастап Алматыдағы сегіз сату бөлімінің екеуінде жұмыс істегенін атап өтті. Атқарған лауазымына байланысты ол клиенттермен байланыса алмайтын еді. Световойдың стратегиялық шешімдер қабылдауға және клиенттермен өзара әрекеттесу кезінде компания атынан әрекет етуге құқығы болмаған деп атап өтті компания.

«2024 жылдың тамызында Гүлмира Исаева әкесі Световойға берген ақшаны қайтару туралы компанияға талап қойды. Оның айтуынша, Световой бұл ақшаны үлкен пайызбен қайтаруға уәде берген. Бұл ретте қаражат компанияның шоттары арқылы емес, Световойдың жеке есепшотына жіберілген немесе оған қолма-қол беріліп келген. Растайтын құжаттар ұсынылмады», – деп атап өтті «Фридом Финанс».

Осы шағым негізінде ішкі тексеру басталып, оның барысында Световойдың осыған ұқсас әрекетінен кем дегенде 15 адам зардап шеккені анықталды.

Компания оны дереу жұмыстан шеттетіп, қызметтік тергеу жүргізді және 2024 жылдың 16 тамызында компания беделін түсіретіні туралы негізде Световойды жұмыстан шығарды. Ішкі тергеу барысында оның еңбек шартының, лауазымдық нұсқаулықтың, компаниялардың ішкі құжаттарының ережелерін бұзғаны анықталды:

• Компанияны айналып өтіп, жеке тұлғалардан жеке аударымдар немесе қолма-қол түрде ақша алып, оны пайызбен қайтару туралы уәде беріп келген;
• Клиенттерге үлкен инвестициялық жетістіктері туралы жалған құжаттардың скриншоттарын жасап жіберген;
• Жәбірленушілерден ақшаны, оның ішінде қолма-қол түрде бірнеше рет алып, өзі де бірнеше рет берген;
• Световойдың өзінің айтуынша, алған ақшаны букмекерлік кеңселерде ставкаға, жеке қажеттіліктеріне жұмсап, үшінші тұлғаларға аударып отырған;
• Көптеген зардап шеккен адамдардың (олардың кейбіреуі компанияның клиенті емес) жеке жинақтарынан ақша алған, бұл қаражат компания шоттарына салынбаған.

«Бұл ретте ақшаны қолхатсыз, шарттарсыз және растаусыз берген. Зардап шеккен адамдар да, Световойдың өзі де қанша қаржы беріліп, қанша қайтарылғаны туралы аударымдар тарихын қалпына келтіре алмады немесе құжатпен растай алмады. Ішкі тексеру шеңберіндегі шамамен келтірілген залал сомасы В. Световойдың өзі және оларға ЕДБ-дегі шоттары бойынша берілген банктік үзінді-көшірмелер негізінде анықталды. Олар кейбір клиенттер ұсынған аударымдар туралы залал сомасына сәйкес келмейтін бірнеше құжаттармен салыстырылды. Сондай-ақ қолма-қол ақшамен берілуі мүмкін сомалар анықталмады. Осылайша, компанияның күшімен қандай соманың қолма-қол ақшамен берілгенін немесе қайтарылғанын нақты анықтау мүмкін болмады», – деп атап өтті «Фридом Финанс» АҚ.

Компания дереу полицияға арыз беріп, жиналған барлық материалды тапсырғанын, соның негізінде Световойға қарсы қылмыстық іс қозғалғанын атап өтті.

«Біз тергеуге жан-жақты қолдау көрсетуді жалғастырамыз. Сол сәттен бастап компания реттеушілердің көптеген сұрауларына жауап берді, В. Световой ісінің мән-жайлы бойынша барлық сұралған ақпаратты берді», –  деп хабарлады «Фридом Финанс» АҚ.

Сонымен қатар компания 2025 жылдың 9 ақпанында өз сайтында осы іс бойынша барлық қажетті ақпаратты ұсынғанын атап өтті. Световойдың әсерінен зардап шеккендердің нақты саны анықталмаған. Компанияға әр кезеңде 14 адам, полицияға істі тергеу аясында – 11 адам жүгінген.

«Қоғамдық алаңда қысым көрсетіп, бопсалау әрекеті»

«Фридом Финанс» АҚ өзінің ресми хабарламасында «2024 жылдың аяғынан бастап бірқатар тұлғалар компанияға қысым жасау әрекеттерін бастағанын» атап өтті:

• Сұралған соманы төлеуден бас тартқан жағдайда қоғамдық талқылаумен және шағымдармен қорқыту;
• БАҚ-та тексерілмеген ақпаратты тарату, оның ішінде зардап шеккендер қатарында жоқ адамдардың ақпарат таратуы;
• тергеу құпиясына жататын ақпаратты ашу, фактілермен манипуляциялау және эмоционалды қысым көрсету.

«Сонымен қатар қоғамдық кеңістікте «Фридом Финанс» АҚ атына жағымсыз сипаттағы жарияланымдар сериясы пайда болғанға дейін компанияға түрлі тұлғалардан «жағдайды реттеу» және бұқаралық ақпарат құралдарында жағымсыз хабарларды болдырмау мақсатында қомақты ақша төлеу туралы ұсыныстар түсе бастады. Компания мұндай «ұсыныстардан» бас тартып, оларды бопсалау және корпоративті қысым жасау әрекеті деп санады. Бас тартқаннан кейін, келісілген және жылдам жарияланымдар сериясы, оның ішінде «ҚазТАГ» ХАА агенттігі екі күнде шығарған 12 материал болды», – деп атап өтті компания.

Бұған қоса, компания басылымдарда екі түрлі ақпаратты «әдейі байланыстыру» орын алғанын атап көрсетеді: Световой ісімен компанияның өзге бұрынғы менеджерілеріне қатысты істер. Бұл «Фридом Финанс» АҚ бұрынғы менеджері Темірлан Бековқа шотты басқару үшін өзінің жеке кабинетінен логин мен парольді өз бетінше берген және өз қаражатының бір бөлігін жоғалтқан Жанна Капарованың анасы туралы іс.

«Бұл ақпарат компания және ҚНРДА өкілдерімен бетпе-бет кездесуде Ж. Капарованың өзі ұсынған түсініктемемен расталды. Осыдан кейін Ж. Капарова полицияға Т. Бековқа қарсы қылмыстық іс қозғау туралы арыз жолдаған. Құқықтық салада өзі қалаған нәтижеге қол жеткізе алмай, ол интернет кеңістігінде белсенді түрде компания туралы теріс ақпарат тарата бастады. Әрі қарай компанияның Световойға қарсы шағым түсіргенін әрі іс қозғалғанын біліп, ол зардап шеккендердің кейбірімен, соның ішінде соңғы хабарламаларда негізгі ақпарат көзі ретінде көрсетілген Г. Исаевамен бірігіп, компанияға қысым көрсетуге тырысты», – деп атап өтті компания.

Компания өзінің іскерлік беделін сот тәртібімен қорғауға, соның ішінде жалған ақпарат тарататын тұлғалар мен ұйымдарды жауапқа тартуға құқылы екенін атап өтті.

Алаяқтардың құрбаны болмаудың жолы

Компания мұндай жағдайларды болдырмауға көмектесетін бірнеше негізгі ережелерді еске салады.

• Өз акаунттына код-парольдерді үшінші тұлғаларға бермеңіз;
• Барлық сұрақ бойынша компанияның ресми байланыс орталығына, сауда терминалы мен қосымшаның ішіндегі қолдау қызметіне немесе жеке менеджерге хабарласыңыз;
• Ақшаны үшінші тұлғалардың шоттарына аудармаңыз, оларға банк карталарының деректерін бермеңіз;
• Бағалы қағаздар нарығында жүз пайыз өсуге кепілдік беретін адамға күмәнмен қараңыз;
• Бейтаныс сілтемелерге өтпеңіз;
• Жеке деректерді үшінші тұлғаларға бермеңіз (ЖСН, IBAN-шот, CVV коды);
• Күдікті операциялар немесе байланыстар болған жағдайда Қолдау қызметіне хабарласыңыз.

Бас прокуратураның Құқықтық статистика және арнайы есепке алу жөніндегі комитетінің мәліметінше, өткен жылы Қазақстанда алаяқтыққа байланысты 27 мыңға жуық қылмыстық іс тіркелген. Бұл елдегі ең танымал бап. Бұл барлық қылмыстық құқық бұзушылықтардың жалпы санының жартысынан сәл ғана аз. Өткен жылдың шілдесімен салыстырғанда мұндай істердің саны шамамен 10% өсті. Егер 2020 жылдың шілдесімен салыстырсақ, онда өсім негізінен интернет-алаяқтардың есебінен 50% құрады. Олардың әрекетінен келтірілген залал 152 млрд теңгеден асты.

Қазақстандық қаржы ұйымдарының қызметкерлері қылмыстық істердің фигуранттары болған жағдайларда бар.

Өткен жылдың басында Түркістан облысында банк менеджері ұсталды. Ол ауылдастарының атынан 21 млн теңгеге несие рәсімдеп алған. Оның іс-әрекетінен бейхабар 50-ге жуық адам зардап шекті. Сол жылдың мамыр айында Степногорск қаласында банктердің бірінің бұрынғы басшысы мен жергілікті филиалының кассиріне үкім шықты. Олар банк қоймасынан 225 млн теңгеге жуық ақша алып шыққан. Екеуі де жеті жылға бас бостандығынан айырылды. Бір жыл бұрын 9 жыл колонияда отыруға басқа банктің менеджеріне үкім шықты, ол кепіл мүлкін төмен бағамен сату туралы қызмет көрсетемін деп, банктің жүзге жуық клиентін 320 млн теңгеге алдаған. Ол клиенттерден алған ақшасын жеке қажеттіліктеріне жұмсаған. Дәл осы уақытта Қызылордада банк қызметкері ұсталды, ол бірнеше жыл ішінде банктің кассасынан 600 млн теңге ұрлап алған. Ол ақшаны шапанының жеңіне салып алып шыққан. Ақтөбедегі басқа банктің менеджері клиенттердің шоттарынан 800 млн теңгені ұрлап кеткен. Осы жылдың басында өз жұмыс берушісінен 90 млн теңгеден астам ақша ұрлаған тағы бір банк қызметкері бес жылға бас бостандығынан айырылды.

Алайда қылмыс жасайтын қаржы ұйымдарының қызметкерлері Қазақстаннан өзге елдерде де бар. Өткен жылы шілдеде АҚШ-та клиенттердің бірінің активтерін басқару сылтауымен одан 1 миллион доллардан астам ақша ұрлап кеткен Santander банкінің бұрынғы қызметкері қамауға алынды.