Көрші елдердің ең қымбат компаниялары

Біз көрші елдердегі ең қымбат компанияларды анықтап, олардың нарықтағы жағдайын салыстырамыз. Бұл компаниялардың қаншалықты құнды екенін білу, әр елдің экономикасы мен қор нарығының даму деңгейін түсінуге көмектеседі. Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, Моңғолия, Әзірбайжан мен Грузия елдеріндегі ең ірі компаниялар арқылы, әр елдің нарықтарының қандай мүмкіндіктері мен әлсіз тұстары бар екенін көреміз. Бұл мәліметтер аймақтағы экономика мен инвестициялар туралы жақсы түсінік береді.

Өзбекстан

Өзбекстанның ең қымбат нарықтық компаниясы – «UzAuto» 1,6 млрд доллар капитализациясымен. Бұл компания Өзбекстанның автоөнеркәсіп саласының алдыңғы қатарлы өкілдерінің бірі. Өзбекстанның қор нарығы соңғы жылдары өсіп келеді, бірақ Қазақстанмен салыстырғанда ол әлі де жеткілікті дамымаған. Елде бірнеше ірі компаниялар болса да, оның қор нарығы аз уақыт ішінде әлемдік деңгейге жетуі қиын болады.

Қырғызстан

Қырғызстанның ең қымбат компаниясы – Мемлекеттік ипотекалық  компаниясы (капитализациясы 433,3  млн доллар).  Қырғыз Қор нарығының мәліметінше нарықтық құн бойынша былтыр Манас әуежайы ең қымбат компаниялар тізімінде бірінші тұрса, биыл ол орында МИК басты. Қырғызстанның қор нарығы әлі де даму кезеңінде, және шетелдік инвесторлар үшін қызықты нарық емес. Бұл елдің экономикасы негізінен аграрлық секторға негізделген.

Моңғолия

Моңғолияның ең қымбат нарықтық компаниясы – Mongolian Mining Corporation (3,4 млрд доллар). Бұл компания елдің тау-кен өнеркәсібінде маңызды орын алады. Моңғолияның қор нарығы әлі де бастапқы даму кезеңінде, әрі мұнда елдің ішкі нарығындағы капитал мен шетелдік инвестициялардың үлесі төмен.

Грузия

Грузиядағы ең қымбат нарықтық компаниясы – Bank of Georgia (3,9 млрд доллар). Бұл банк елдің экономикалық саласындағы ең маңызды ойыншылардың бірі болып табылады. Грузияның қор нарығы экономикалық даму мен аймақтағы саяси жағдайлардан тәуелді.

Әзірбайжан

Әзірбайжанның ең қымбат компаниясы – ABB (0,8 млрд доллар). Бұл компания энергетика саласындағы маңызды ойыншы болып табылады, бірақ елдің қор нарығы аз уақыт ішінде жоғары деңгейге көтеріле алмай отыр. Әрине Әірбайжанда SOCAR сияқты алып компаниялар бар болғанымен олар қор нарығында тіркелмеген.

Қазақстан

Қазақстанның ең қымбат нарықтық компаниясы – «ҚазМұнайГаз» (KMGZ) болып табылады, оның капитализациясы 24,4 млрд доллар. Бұл компания Қазақстанның мұнай-газ саласының көшбасшысы болып табылады, әрі мемлекет меншігіне жатады. Оның деңгейі Орталық Азияда ең жоғарғысы болып саналады. Қазақстанның қор нарығы әлі де дамып келеді, алайда ұлттық компаниялар мен банктер (мысалы, Kaspi.kz, Halyk Bank, Kazatomprom) ерекше орын алады. Өкінішке орай, қор нарығының ашықтығы мен тиімділігі кейде әлемдік нарықтармен салыстырғанда төмен болып қалады.

Қор нарығының әлсіз тұстары мен даму деңгейі

Орталық Азия елдерінің қор нарықтары, әсіресе Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан, әлі де халықаралық нарықтармен салыстырғанда әлсіз. Негізгі қиындықтар:

• Нарықтық қатысушылардың аз болуы: Бұл елдердегі қор нарықтарына тек бірнеше ірі компаниялар ғана қатысуда, және олар шетелдік инвесторларға ашық емес.
• Құқықтық және қаржылық жүйе: Көптеген елдерде қор нарығының ашықтығы мен тиімділігі төмен. Бұл жағдай инвесторлардың сенімсіздігіне себеп болады.
• Саяси тәуекелдер: Әсіресе Өзбекстан, Қырғызстан, Моңғолия және басқа да елдерде саяси тұрақсыздық қор нарығына әсер етеді.
• Шетелдік инвестициялар үшін тартымды емес жағдайлар: Орталық Азия елдеріндегі кейбір қор нарықтары шетелдік инвесторларды тарту үшін жеткілікті тартымды емес, ал елдің қаржы жүйесі дамыған емес.

Ресей, Моңғолия, Азербайджан және Грузия

• Ресей әлемдегі ең ірі қор нарықтарының бірі болып табылады. Ресейдің Sberbank компаниясы $75,4 млрд капитализациясымен ең үлкен нарықтық құнға ие. Бұл елдің қор нарығы әлемдік экономикада маңызды орын алады, бірақ соңғы жылдары саяси санкциялар мен экономикалық қиындықтар әсер етуде.
• Азербайджанның қор нарығы оның энергетика секторына негізделген, бұл саланың жетекшісі – ABB.
• Грузияның экономикасы негізінен банк секторына байланысты, оның ең ірі компаниясы – Bank of Georgia.
• Моңғолияда тау-кен өнеркәсібі ерекше орын алады, бірақ қор нарығы әлемдік деңгейде дамыған емес.

Қорытынды

Орталық Азия елдерінің қор нарықтары дамуы үшін әлі де көп жұмыс істеп, институционалдық инвестицияларды тартуға бағытталған реформалар қажет. Жергілікті экономикаларға негізделген компаниялар ірі болса да, халықаралық инвесторлар үшін әлі де қауіпсіз әрі тиімді орта қалыптастыру маңызды.