Оралдық монополияға қарсы қызмет өкілдері бизнеске әділетсіздік танытты ма?

Батыс Қазақстан облысының «Атамекен» Өңірлік кәсіпкерлер палатасында монополияға қарсы ережелердің түсіндірілуі жөнінде дау өршіді. 19 тамызда Кәсіпкерлердің құқығын қорғау және сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл кеңесі монополияға қарсы департамент бизнесмендерді негізсіз қудалап жатыр деп мәлімдеді. Бірақ шенеуніктер өз ұстанымынан танбақ емес, сондай-ақ оларды прокуратура да қолдап отыр. Ал сот кәсіпкерлер жағында.

Қант «қосып», газды қымбаттатқан

Батыс Қазақстанның бірнеше кәсіпкеріне сұйытылған табиғи газдың көтерме құны мен қант бағасын өзара келісіп белгіледі деген айып тағылған. Монополияға қарсы департамент қызметкерлерінің айтуынша, Орал мен Ақтөбе қаласындағы «Алтындары» ЖШС, «Анвар», «Лучшее решение» и «Идеал-маркет» деген 4 гипермаркеттің иелеріне былтыр жазда қантқа бірдей баға белгіледі деген айып тағылып, әкімшілік іс қозғалады. Кәсіпкерлерге аса ірі көлемде айыппұл төлеп, келісімнен түскен табыстан айырылу қаупі төнген еді. 

Жақында Орал қаласының мамандандырылған әкімшілік соты монополияға қарсы қызметтің кәсіпкерлерді жауапқа тарту туралы талабын қолдап, «қант дауының» тек бір қатысушысына байланысты шешім шығарды.

«Нарықты талдау барысында біз бәсекелестікке қарсы келісім белгілерін, яғни, қант бағасын келісіп қоятындарын анықтадық. Тергеу жүргізіліп, нәтижесінде әкімшілік іс қозғалды. «Ақтөбе» ЖШС бәсекелестікті қорғау  туралы келісімді бұзғаны үшін кінәлі деп танылды», – деді Курсивке берген түсіндірмесінде БҚО табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау департаменті тергеу бөлімінің бастығы Марлен Хамзин.

Оның айтуынша, монополияға қарсы комитет тағы екі компания: сұйытылған газды көтерме сатумен айналысатын «BKKS LPG» ЖШС мен «Тәуекел» ЖШС-ның үстінен сотқа шағым түсірген. Департамент бұл мекемелер алдын-ала келісіп, газдың көтерме бағасын тоннасына 90 теңгеге қымбаттатқан деген қорытындыға келген. Хамзин мырзаның айтуынша, баға базар бағамымен салыстырғанда тым жоғары болған.

«Өкінішке қарай, бұл істе жеңіліп қалдық. Сот алдын-ала келісім болмады деген қорытындыға келіп, ешқандай құқық бұзушылық жоқ деген шешім шығарған. Дегенмен біз екі ЖШС өзара келісім бойынша жұмыс істеді деп ойлаймыз, олар керісінше, бір-бірімен бәсекеге түсіп, тұтынушы үшін күресуі керек еді», – дейді Хамзин мырза. 

Бұл шағымды облыстық прокуратура да қолдап отыр, сондықтан сот шешіміне қарсы шағым дайындалып жатыр. 

Шағымның еш негізі жоқ

Десе де Өңірлік кәсіпкерлер палатасы өз пікірінен танған жоқ. Палата өкілдерінің тұжырымдауынша, елдегі бизнес-климатты жақсарту мақсатында жүргізіліп жатқан саясатқа қарамастан, мемлекеттік мекемелерде кәсіпкерлердің жұмысына кедергі келтіретін фактілер жетіп артылады. 

«Кәсіпкерлерді заңсыз әкімшілік қысымнан қорғау тек кәсіпкерлердің іс-әрекетіне ғана емес, құзіретті орындар мен соттың қолданыстағы заннаманы дұрыс пайдалануы және олардың қызметкерлерінің кәсіби біліктілігіне тікелей байланысты» деп тұжырымдайды сотта газ компанияларының мүддесін қорғаған заңгер Нұрлыбек Жүсіпәлиев. 

Ол монополияға қарсы департаменттің кәсіпкерлерге қатысты негізсіз әкімшілік іс қозғауы созылмауы ауруға айналып бара жатқанын айтады. Өңірлік кәсіпкерлер палатасының талдауына сүйене отырып,  монополияға қарсы мекеме тергеу жүргізу барысында объективті шешім қабылдауға әсер ететін барлық мән-жайды толық зерттемеген және дұрыс құқықтық баға бермеген дей келе: «Көбіне бұндай тергеулерде құқықтық нормалар бұзылып, негізсіз айып тағылады» деп пайымдайды. 
Нұрлыбек Жүсіпәлиевтің  мәліметі бойынша, 2019 жылдың бірінші жартыжылдығында Орал қаласының әкімшілік сотында  ҚР Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодекстің 159-бабы («Монополиялық қызмет») бойынша 6 іс қаралған. Соның ішінде «BKKS LPG» ЖШС және «Тәуекел» ЖШС-не қатысты іс қылмыстық негізі жоқ деп танылып, іс қысқартылған, ал сәуір айынан «Алтындары» және «Анвар» ЖШС-не қатысты іс қайта қаралып, сот-қылмыстық сараптама жүргізілуіне байланысты, әзірге тоқтап тұр. Ал қалған 2 іс басқа облыстың сотына жіберілген.

Адвокаттың айтуынша, «BKKS LPG» ЖШС-не қысым департамент өкілдері фирма басшыларын сұйытылған  газ сатуда өз қызметін асыра пайдаланды деп айыптаған  2018 жылы басталған.

«Өңірлік кәсіпкерлер палатасының қолдауымен компания 2018 жылдың желтоқсанындағы сотта жеңіп шықты. Алайда сот компания мүддесін қорғап шықса да, мемлекеттік орган тарапынан шағын кәсіпкерлік нысанына қатысты заңсыз қысым тоқтамады. Соттан соң көп ұзамай, 4 қаңтар күні монополияға қарсы департамент «BKKS LPG» ЖШС-нің жұмысынан тағы бір кемшілік тауып, газ сатумен айналысатын басқа фирма, «Тәуекел» ЖШС-мен алдын-ала келісіп, бір бағаны қойды деген айып тақты. Соның негізінде  ӘҚК 159-бабының 2-бөлігі бойынша хаттама толтырды», – деді адвокат.

Кәсіпкерлер алдымен Ұлттық экономика министрлігі Табиғи монополияларды реттеу, бәсекелестікті және тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінің арнайы комиссиясына жүгінген еді, бірақ одан еш нәтиже шықпады. Содан кейін екі кәсіпкер БҚО Өңірлік кәсіпкерлер палатасы мен сотқа шағым түсіреді. Аталмыш  ЖШС-нің қойған бағаларына ӨКП заңгерлері жасаған талдау департамент тұжырымының негізсіз екенін көрсетті. Сондықтан палата сотта кәсіпкерлерді қолдап, оларға заңдық көмек берген.

Құпия келісім құны -10 миллион

«BKKS LPG»ЖШС мен «Тәуекел»ЖШС-нің бағаны келісіп қойғаны нақты дәлелденбеді деп санаймыз, ал департаменттің айтқан уәжі негізсіз. Мәселен, олар сұйытылған газ көлемін бөлу жөніндегі облыстық комиссияда  бірдей баға қоятындарын ашық айтқан болатын», – деді заңгер.
  
Әкімшілік сотта бұл іс бір айдан аса қаралды. Сот екі тараптың айғақтарын зерделей келе, департаменттің әкімшілік хаттамалар толтыруын заңсыз деп тауып,  кәсіпкерлерге қатысты іс қылмыстық құрамның болмауына байланысты тоқтатылды.

ҚР ӘҚК 159-бабының 2-бөліміне сәйкес, әр ЖШС-ның монополиялық қызметтен түскен табысы толықтай тәркіленіп, оған қоса осы табыстың 3 пайызына дейін айыппұл төлеу қаупі төнген. Монополияға қарсы күрес департаментінің дерегі бойынша, «BKKS LPG» ЖШС-нің бұл табысы 9,8 млн теңгені құраса, 295 мың теңге көлемінде әкімшілік айыппұл салынуы тиіс еді. Ал «Тәуекел» ЖШС-ның кірісі 1,2 млн теңгені құраған. Оған қоса жиынға қатысушылар «BKKS LPG» ЖШС-на бір жылдан бері жасалған қысым ұжымда қиындық тудырып, компания қызметіне кері әсер еткенін атап өтті. 

«Өңірлік палата мен біздің заңнамалық актілерді түсінуіміз әртүрлі. Біздің мақсат бизнестің басын дауға қалдыру емес. Келісіп қойылған бағаның белгілерін байқасақ, бірден тергеу амалдарын жүргізуді талап ететін заңнама бар. Біз бұл белгілерді тек сұрақ-жауап алып анықтай алмаймыз»,- дейді Хамзин мырза.