ҚР Президенті Қ.Тоқаев Қазақстан халқына Жолдау жасайтынын 10 тамызда хабарлаған еді. Сол күні оның твиттерінде «2 қыркүйекке жоспарланған Халыққа Жолдауымда есірткі бизнесі, педофилия, жыныстық зорлық-зомбылық және жеке тұлғаға қарсы жасалатын басқа да ауыр қылмыстарға қатысты жазалау шараларын қатаңдату жөнінде Парламентке және Үкіметке тапсырмалар жүктеледі» деген ақпарат шықты.
Бәрібір алдымен саясат
Қ.Тоқаевтың Қазақстан халқына жолдауы тікелей эфирде көрсетілмеді. Президент сайлауында негізгі қарсыласы болған саясаткер және журналист Әміржан Қосанов жолдаудың тікелей эфирде көрсетілгені орынды және әсерлі болар еді деген пікірде. «Бұл – Қ.Тоқаевтың халық алдына осындай форматта алғаш шығуы. Қоғамның да бұл жолдаудан күткен үміті үлкен. Тікелей эфир Жолдау мәтінін жағымды қабылдауға да ықпал етер еді. Оның үстіне Жолдауда көтерілген өзекті мәселелер көп. Ақорда қоғамның сұранысына жылдам жауап қатқысы келетіні байқалып-ақ тұр. Әрине, бәріне бірдей емес. Дегенмен біздің жағдайда бұл да прогресс», – деп атап өтті Ә.Қосанов.
Қасым-Жомарт Тоқаев өз жолдауында әзірге ел заңнамасын батыстық үлгімен либералдандырмайтын бірден байқатты: «Мен уәде еткен саяси жаңғыру үдерісі азаматтарымыз бен мемлекетіміздің мүдделеріне сәйкес, біртіндеп үздіксіз жүзеге асырылатын болады», – деді президент.
Сонымен қатар осы негізгі принцип аясында мемлекет басшысы ретінде елімізде көппартиялықты, саяси бәсекелестікті және ой-пікірдің сан алуандығын дамытуға ықпал етіп қана қоймай, парламент депутаттарына елдегі саясами жүйенің тұрақтылығы үшін өте маңызды мәселе – митинг туралы заңнаманы жетілдіруді тапсырды. «Егер бейбіт акциялар заңның шеңберінен шықпайтын және азаматтарымыздың тыныштығын бұзбайтын болса, бұған түсіністікпен қарап, жиындарды өткізу үшін арнайы орын бөлу қажет. Мұндай орындар қаланың шетінде болмауы тиіс», – деп атап өтті Қасым-Жомарт Тоқаев. Президенттің бұл бастамасына қоғам жақсы баға берді.
Пилоттық жоба ретінде жергілікті билік жұмысының тиімділігін тұрғындар тарапынан бағалау жүйесін енгізу бастамасы да ерекше назар аударуға тұрарлық. Президент Қ.Тоқаев Қазақстан халқына жолдауында: «Мысалы, егер сауалнама немесе онлайн-дауыс беру нәтижесінде тұрғындардың 30 пайызынан астамы қала немесе ауыл әкімінің жұмысын тиімсіз деп есептесе, бұл Президент Әкімшілігінің арнайы комиссия құрып, туындаған мәселені зерттеуіне және тиісті ұсыным енгізуіне негіз бола алады», – деп атап өтті.
Миллиард анда, миллиард мында
Жолдау барысында мемлекет басшысының полиция мен ІІМ-нің өзге де құрылымдарының жұмысына көңілі толмайтыны байқалды. Осы орайда Қ.Тоқаев құқық қорғау жүйесін толық реформалау – аса маңызды міндеттердің бірі екенін атап өтті, соның нәтижесінде полицияның мемлекеттік күштік құрылымындағы бейнесі бірте-бірте өзгереді деп пайымдайды.
Президенттің пікірі бойынша, полиция қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін азаматтарға қызмет көрсететін органға айналуы тиіс. Сәйкесінше, Ішкі істер министрлігін реформалауға алдағы үш жылда 173 миллиард теңге бөлінбек.
Бұл қаражаттың басым бөлігі еңбекақыны көбейтуге, баспананы жалға алуға, халыққа қызмет көрсету қағидаты бойынша полицияның заманауи фронт-офистерін ашуға жұмсалады.
Қасым-Жомарт Тоқаев полицей қызметінің беделін арттыру қажеттігіне сенімді, ал реформаның бірінші кезеңін Әкімшілік полиция комитетінің жұмысын қайта ұйымдастырудан бастамақ.
Айта кету керек, Президент Тоқаевтың Қазақстан халқына алғашқы жолдауы бойынша Ішкі істер министрлігін реформалауға бөлінетін қаражат аз емес. Армиядағы жалпы тәртіп пен оның қаржылық жағдайын нығайту үшін мемлекеттің қорғаныс саласына бөлетін шығыны өседі. Мемлекет басшысының жоспары бойынша, инклюзивті болуы тиіс экономиканы дамыту аясында үкіметке шағын және микро бизнесті қолдау үшін 100 млрд теңге табу тапсырылды. Жаппай кәсіпкерлікті дамыту ең алдымен санаға сіңген патерналистік пиғыл мен масылдықтан арылуға мүмкіндік беруі тиіс.
«Бизнестің жаңа жол картасына» қосымша 250 млрд теңге жұмсалуымен қатар, Қасым-Жомарт Кемелұлын алаңдатып отырған рейдерлік басып алудан қорғау үшін, заңнамалық шаралар да қолға алынады: «Бұл мәселе жөніндегі ұстанымым белгілі: бизнестің, әсіресе шағын және орта бизнестің дамуына кедергі келтіретін әрекеттер мемлекетке қарсы қылмыс деп танылуы тиіс».
Түрлі әлеуметтік бағдарламаларға бөлінетін қаржы аз емес. Мәселен, 90 млрд теңге шағын елдімекендердің түйкілді мәселелерін шешуге бағытталған «Ауыл – Ел Бесігі» бағдарламасын жүзеге асыруға жұмсалады. (бұдан бұрын 30 млрд теңге бөлінген).
Алдағы 4 жылда орта мектеп мұғалімдерінің айлығын 100 пайыз көбейту жоспарланған. Сондай-ақ, мүмкіндігі шектеулі азаматтарды қолдау үшін алдағы 3 жылда мемлекет қазынасынан 58 млрд теңге бөлінбек.
Мемлекеттік тегін медициналық көмектің кепілдендірілген көлемі үшін – 2,8 трлн, ал тұтас денсаулық сақтау жүйесін дамытуға 2,3 трлн теңге жұмсалады. Президент алдағы үш жылда тұрмысы төмен, көп балалы отбасыларды баспанамен қамтамасыз етуге 240 миллиард теңге бөлуді тапсырды, Нұр-Сұлтан, Қарағанды, Ақмола және Солтүстік Қазақстан облыстарына газ жүргізу үшін 56 миллиард теңге бөлінеді. Сонымен қатар, Қазақстан үкіметі заманауи көлік инфрақұрылымын салуға 1,2 трлн теңге, тұрғын үй қорын жөндеу мен жаңғырту үшін несие ретінде 30 млрд теңге, су тартуға және халықты таза ауыз сумен қамтамасыз етуге 250 млрд теңге бөледі.
Ақшаны қайдан алады?
Егер бәрін қосып санасақ, Жолдауда айтылған міндеттерді жүзеге асыру үшін 7,06 трлн теңге қаржы керек, оны долларға айналдырса, $19 млрд теңге болады. Осы ретте Тоқаев бекіткен 2,19 жылғы бюджеттің кірісі 10,45 трлн теңгені құрағанымен, шығыны 11,46 трлн теңгеден асатындықтан, бұндай ірі қаржыны қайдан аламыз деген заңды сауал туындайды. Қоғам белсенділері Қ.Тоқаев жолдауындағы жоспарларды іске асыру үшін қосымша қаражат шенеуніктер қатарын 25 пайызға қысқартып, Президент айтқандай, 75 пайызы бейбәсеке жолымен өткен мемлекеттік сатып алу процесін жеңілдетіп, сондай-ақ, «Самұрық-Қазына» әл-ауқат қорының қызметін қайта қарастыру арқылы табылады деген болжам жасап отыр. Қасым-Жомарт Кемелұлының сөзінен квазимемлекеттік салада қалыптасқан жағдай оның көңілінен шықпайтынын байқауға болады. «Біздің мемлекеттік компаниялар ірі конгломераттарға айналды. Бірақ олардың халықаралық бәсекеге қабілеттілігі күмән тудырады. Біз Ұлттық әл-ауқат қоры құрылған 14 жыл ішінде халықтың әл-ауқатын арттыруға Қордың нақты қандай үлес қосқанын білуіміз керек», – деп атап өтті Қ.Тоқаев.
Телебейненің ерекшелігі
Десе де, Президент Тоқаевтың сөзі аяқталған соң үш сағаттан кейін елдің басты телеарналары мемлекет басшысының Қазақстан халқына жолдауын эфирден көрсетті. Сол кезде жолдау қосымша реңк ала бастады. ҚР парламентінің мәжіліс залына жиналған қос палата депутаттары, үкімет мүшелері, ұлттық компаниялардың басшылары және облыс әкімдері Қасым-Жомарт Тоқаевты үнсіз және ешқандай эмоциясыз тыңдағанын байқауға болады.
Жолдау кезінде олар президенттің бастамаларына екі рет ұзақ қол шапалақтап, қошемет көрсеткенін айтсақ та жетер.
Мемлекет басшысы үкіметке 2020 жылдан бастап орта және шағын бизнесті үш жыл табыс салығынан босатудың заңнамалық негіздерін әзірлеуді тапсырған кезде бірінші рет қол соғып, қолдау көрсетті. Қосымша 5 пайыз зейнетақы жарнасын енгізуді 2023 жылға дейін шегеру де жиналғандардың көңілінен шықты. Сондай-ақ, мемлекеттік элита Президент сөзін бастағанда және аяқтағанда қол шапалақтағанымен, ұзақ овация байқалмады.
