Жалпы, ақпараттық технологиялар нарығы үш сегментке бөлінеді: аппараттық жабдықтау, («темір»), бағдарламалық қамтамасыз ету және ІТ-қызметтер.
IDC мәліметтеріне сүйенсек, Қазақстанда аппараттық жабдықтау бүкіл нарықтың 78% құрайды. Бағдарламалық қамтамасыз ету және IT-қызметтерінің үлесі –10 және 12%. Яғни, қазақстандық нарықтың сыйымдылығы $1,6 млрд болса, IT-қызметтердің табатын пайдасы 200 миллион доллардан да аз.
Десе де, ресми статистика Қазақстандағы бағдарламалық қамтамасыз ету нарығының мүмкіндігін оптимистік тұрғыда бағалайды. Мәселен, Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің мәліметтері бойынша, 2017 жылы ол шамамен 7% өсім көрсетіп, 105 млрд теңгені (271 млн доллардан астам) құраған.
Салыстыру үшін айтсақ, Ресей IT нарығының құрылымында «темірдің» үлесі – 61,5%, бағдарламалық қамтамасыз ету – 14,6%, ал IT-қызметтер 23,9% құрайды. IDC дерегі бойынша, Ресей IT нарығының сыйымдылығы 2018 жылы 22,6 млрд долларға жеткен.
Егер Forrester Research деректеріне сүйене отырып, әлемдік нарық тұрғысынан қарасақ, консалтинг және әртүрлі интеграциялық қызметтердің үлесі –19%, жабдықтауға – 23,3%, бағдарламалық қамтамасыз етуге 21% тиесілі (қалғаны телекоммуникациялық қызметтер, телекоммуникациялық жабдықтар).
Бұл бағыттардың нарықтағы үлесіне қарап, қаншалықты пісіп-жетілгенін бағамдауға болады. Осы көрсеткіш бүкіл нарықтағы салмағы мен қолдан келетін шаруаға сұраныс қандай екенін айқындайды.
Басқаша айтсақ, ірі жобаларға деген сұраныс пен оларды жүзеге асыру құзіретінің арасында өзара байланыс бар деп тұжырымдауға болады. Қазақстанда бұндай жобалар жоқ деуге болмас. Бар, әрине, бірақ бірді-екілі ғана. Яғни, осындай жобаларды жүзеге асыру үшін жергілікті компаниялардың мүмкіндіктері мен құзыретін арттыру экономикалық тұрғыда тиімсіз тірлік, бұндай бірді-екілі сұраныс импорт есебінен-ақ қанағаттандырылады.
Не істеу керек?
ІТ-қызметтердің ірі тапсырыс берушілері –мемлекеттік органдарда севистік қызмет көрсетуді енгізу жағдайды өзгертерді деп күтілген-тұғын. Бұндай жағдайда мемлекеттік органдар аса қымбат ІТ-жүйелерін өздері құруды қойып, сервис-провайдерлер ұсынатын қызметті тұтынушыға айналуы тиіс.
Сервистік үлгіні қолдану қазіргі кезде ең қажетті дүниенің пайда болуына, яғни осы қызметті ұсынатын компаниялардың көптеп құрылуына ықпал етуі керек еді. Ең бастысы – бәсеке пайда болуы тиіс. Мемлекеттік органдарды автоматтандыруда сервистік қызметті енгізудің тағы бір мақсаты – мемлекеттің экономикаға шамадан тыс араласуын азайту еді. Оның үстіне ол осы жүйелерді қолдауға кететін шығынды жабу мәселесін де шешуі тиіс.
Осындай оптимистердің қатарына Нұр-Сұлтан қаласының жанынан дата-орталық салған Intarget Solution компаниясының бас директоры Серікжан Құнанбаевты жатқызуға болады. Бұл дата-орталық былтыр K-Tech Technology форумында 2017 жылдың үздік IT-жобасы деп танылған. Серікжан Құнанбаев «Цифрлық Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы Қазақстанның IT нарығындағы сапалы өзгерістердің драйвері болуы керек деп пайымдайды. Ал жеке дата-орталықтардың сөресін өз серверлерімен толтыратындардың қатарында мемлекеттік органдар да табылмақ.
Анықтама үшін айта кетсек, Цифрлы Қазақстан бағдарламасы авторлары бағдарламаны жүзеге асырудан туындайтын жиынтық әсер 2025 жылға қарай 1,7 ден 2,2 трлн теңгеге дейін көтерілуі тиіс деп болжам жасайды. Ал салынатын инвестиция көлемі – 310 миллиард теңге.
Әділдігін айтар болсақ, біз аппараттық жабдықтауда да, софтта да бәсекеге түсе алмаймыз. Сондықтан отандық ІТ нарықтың болашағы шарықтау мен шаттықсыз, бірқалыпты болмақ. Бәлкім мұның да өз мәні бар шығар, өйткені, бекерге үміттенуді қойып, шындыққа, нақты өмірге жақындай түсеміз.
