Теңгені еркін айналымға жіберудің ақыры не болмақ?
Кеше, 16 наурыз күні Ұлттық банк теңгені еркін айналымға жіберіп, ұлттық валютаны бақылауды толықтай тоқтатты. Осылайша, бірнеше миллион (бәлкім, миллиард) долларға шығындану арқылы теңге курсын тұрақты етіп ұстап тұру тәсілінен бас тартып отыр. Еске салсақ, 16 наурыз күні еліміздің валюта айырбастау бекеттерінде доллар курсы 460-490 теңгеге дейін шарықтап кеткен болатын.
Осы жағдайға орай Ұлттық банк өзінің ресми сайтында мынадай мәлімдеме жасады.
«Қазіргі сәттен бастап жаңа іргелі жағдайларды ескере отырып, Ұлттық Банк еркін бағам белгілеу және инфляциялық таргеттеу саясатына сәйкес тепе-тең бағамның қалыптасуына ықпал етуге ниеттеніп отыр. Ұлттық Банк ішкі қаржы нарығындағы жағдайды бұдан әрі тұрақтандыруға қажетті құралдарға ие.
Қажет болған жағдайда, сыртқы сектор тарапынан теріс салдарларды тежеу үшін Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігімен бірлескен және үйлестірілген шаралар қабылдануы ықтимал. Ұлттық Банк жағдайға мониторинг жүргізуін жалғастыруда және іргелі факторлардың қолданылуын көрсетпейтін және қаржылық тұрақтылыққа қауіп төнген жағдайларда бағам ауытқуларын реттеу құқығын өзіне қалдырады.
Әлемдік экономикадағы ахуал нашарлаған жағдайда баға тұрақтылығын, елдің валюта нарығындағы және қаржы нарығындағы жағдайды ұстап тұру үшін қосымша шаралардың қабылдануы мүмкін. Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің базалық мөлшерлеме бойынша кезекті жоспарлы шешімі 2020 жылғы 27 сәуірде Нұр-Сұлтан қаласының уақыты бойынша сағат 15:00-де жарияланатын болады» делінген хабарламада.
Ұлттық банктің ойынша, доллар курсын бір межеде қинап ұстап тұру елдің алтын валюта қорының едәуір азаюына әкеліп соқтырмақ. Тиісінше, мұндайдан соң ел экономикасы әлсіреп кетеді.
Экономист Қасымхан Қаппаровтың айтуынша, бұл жағдайда Ұлттық банктің қолынан ештеңе де келмейді. Бәрі әлемдік нарықта сәт сайын құбылып жатқан мұнай бағасына тікелей тәуелді.
«Менің ойымша, бас қаржылық қадағалаушы теңгені 450-500 курсында ұстап қалуға тырысады. Бірақ алдағы бір ай көлемінде мұнайға байланысты ахуал өзгермейтін болса, яғни баға барреліне 40 доллардан төмен болса, онда Ұлттық банктің тұрақтылықты сақтап қалуы екіталай. Ондай жағдайда олар тағы да еркін айналымға жіберуге мәжбүр болады. Ондай жағдайда бір доллар 600 теңгеден сатылуы мүмкін. Өйткені Ұлттық банк өткен аптада курсты бақылап, миллиардтаған долларын жойып жіберді. Ал еркін айналым, бұл – мәжбүрлі қадам. Бүгін Тоқаев 90 миллиард доллар бар деп айтты. Бірақ оның 60 миллиарды – Ұлттық қордың активтері. Ол қаржыны курсты реттеу үшін тікелей пайдалана алмайды. Тағы 20 миллиард – алтын қоры. Ал қазір алтын бағасы да құлдырап жатыр, нарықта сұраныс аз. Ал артылған 9 миллиард – соншалықты көп қаржы емес», – дейді сарапшы.
Ал телеграмдағы TENGENOMIKA каналы теңгені еркін айналымға жіберудің оң және теріс тұстарын атап көрсеткен.
«Теріс тұсы»:
1. Қысқа мерзімді инфляциялық өсім;
2. АҚШ доллары және еуромен қызмет көрсететін үкімет және жеке секторлардың сыртқы қарыздарының өсуі;
3. АҚШ доллары бойынша әл-ауқат көрсеткіштерінің төмендеуі;
4. Нағыз ақшалай табыс көлемінің қысқаруы;
5. Ақша массасы мен банктық салымдарын долларландырудың уақытша өсімі.
«Оң тұсы»:
1. Еркін жүзетін теңге курсының қалыптасуы;
2. Нарық пен халықтың девальвациялық қорқынышының азаюы;
3. Ұлттық банктегі алтын валюта қорының сақталуы;
4. Ішкі нарықтағы тұтынушыларға жұмыс істейтін кәсіпорындар мен экспорттаушылардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру/қолдау;
5. Теңгеге лайықталған бюджет табыстарының тұрақтылығын арттыру;
6. Нерезиденттер үшін теңге активтерінің тартымдылығын арттыру.
Экономист Мақсат Халық теңгенің күн санап құлдырауын, сондай-ақ базалық мөлшерлеменің көтерілуін халық үшін жайсыз жағдай деп бағалайды.
«Өткен аптада АҚШ Федералды резервтік жүйесі қысқа мерзімді өтімділікті 1,5 трлн. АҚШ долларға беруді және кеше кезектен тыс доллардың кілтті пайыздық мөлшерлемесін 0-0,25% дейін төмендетіп, экономиканы қолдау және мүмкін құлдырау салдарын азайту үшін жалпы сомасы 700 млрд. АҚШ долл. бөліп, сандық жеңілдетілген (QE – quantitative easing) бағдарламаны жариялады.
АҚШ Федералды Резервтер Жүйесі үй шаруашылығын және бизнесті несиелендіруді қамтамасыз ету үшін, сондай-ақ жұмысбастылықты және баға тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін барлық құралдарын қолдануға даярлығын мәлімдеді.Ал бізде керісінше базалық пайыз 12-ге дейін көтеріліп отыр. Ол дегеніміз үй шаруашылығы мен бизнеске берілетін несиелдердің қымбаттап жатқанын көрсетеді. Қазір короновирустың елімізде пайда болуына байланысты жасалған төтенше жағдай бизнестің табысын ортайтып отыр, олардың бүгінге дейін алып отырған несиелерін төлеуге байланысты коникул жарияланса игі еді.Сондай-ақ бизнес үшін арзан ақшаның төмен пайызды несиенің қол жетімділігін қамтамасыз ету қажет. Ал азаматтардың теңгенің құнсыздануына байланысты ортайып жатқан жалақыларын өсіру қажет, әйтпесе халықтың төлемқабілеттілігі төмендеп барады» деп жазады ол әлеуметтік желідегі парақшасында.
17 наурыздағы көрсеткіш бойынша Brent маркалы мұнай бағасы 9,84 пайызға құлдырап, барреліне 30,56 доллардан саудаланған. Ал WTI мұнайы 6,42 пайызға төмендеп, 30,06 доллардан сатылған. Сауд арабиялық Saudi Aramco мұнай компаниясы 30 доллардың олар үшін өте қолайлы баға екенін, сәуір айында экспортталатын мұнай көлемін 12,3 млн баррелге жеткізетіндерін мәлімдеді. Ал Kurs.kz сайтының дерегі бойынша, 17 наурыз күнгі орташа теңге бағамы – 9:30-дағы көрсеткіш бойынша 434.86 болып тұр.
