Қазақстан парламентінде бұдан былай оппозиция бар. 6 мамыр күні мәжіліс «Парламент және оның депутаттарының мәртебесі туралы» заңға өзгерістер енгізу туралы заң жобасын бірауыздан мақұлдады.
Депутат Азат Перуашев «парламенттік оппозиция парламенттік көпшілікке енбейді. Оппозиция саяси және әлеуметтік-экономикалық мәселелерге қатысты басқаша ұстанымда болады» деп мәлімдеген. Мәжіліс төрағасы Нұрлан Нығматуллин бұл жағдайды «тәуелсіз Қазақстан тарихында алғаш рет болып отырған тарихи оқиға» деп бағалады.
Оппозиция:
• Бір сессияда кемі бір рет мемлекет пен қоғамға қатысты өзекті мәселелер бойынша парламенттік тыңдау ұйымдастыруға бастамашылық ете алады.
• Парламенттік сессияда кемі екі рет үкімет сағатының күн тәртібін белгілейді.
• Оппозиция мақұл көрмейтін заң жобаларына балама заң жобалары енгізіледі.
Осы жаңалыққа орай саясаттанушылардың пікірін білген едік. Бұрынғы дипломат, қазіргі саясаттанушы Қазбек Бейсебаев парламенттегі бұл жаңалықтан аса жақсылық күтпеймін дейді.
«Қазақстан парламентінде «оппозиция» ұғымы пайда болып, заң қабылдап жатыр. Ал бізде оппозиция бар ма еді? Оппозициялық партияға жол ашып жатыр ма? Кейбір партияларды заңсыз деп жауып тастады. Кейбірін тіркеуден де өткізген жоқ. Бізде тым құрыса қарапайым белсенді азаматтың өз ауданындағы мәслихатқа сайланатын құқы жоқ. Кеше ғана «Нұр Отанның» ұсыныстарын қабылдап, соның сөзін сөйлеген «Ақжол» партиясы қалай ғана оппозицияға айналып сала береді. Әрине, сенуге келмейді» дейді.
Ол карантин біткен соң халықтың саяси белсенділігі қайта қызады деп санайды.
«Парламент сайлауы келер жылдың наурыз айында болу керек. Бірақ мерзімінен бұрын биыл өтуі де мүмкін. Егер өтетін болса онда 2 ай бұрын хабарлағаны жөн. Биыл жазда халық ерекше белсенді болатын сияқты. Өйткені азаматтардың өзіндік пікірі қалыптасып келе жатыр. Былтыр Қосановтың сайлауға түсуі біздің қоғамның өз дауысын қорғауы үшін барын салатынын дәлелдеп берді. Алайда халық арасынан оппозиция пайда болып, парламенттен орын алса да – ол биліктің рұқсаты арқылы жүзеге асқан болуы әбден ықтимал. Қазір карантин. Оның үстіне оңтүстікті су басып әбігерген түсіп жатыр. Сондықтан мерзімінен бұрын өте қоюы екіталай. Десе де билік кез-келген уақытта шұғыл шешім қабылдап жібереді» дейді Қазбек Бейсебаев.
Саясаттанушы Ерлан Саировтың сөзінше, бұл бастама президент Тоқаевтың Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің екінші мәжілісінде ұсынған саяси реформалық пакеті аясында жүзеге асып отыр.
«Мұның мақсаты – парламентте аз орын алған партиялардың жұмыс істеуіне заңдық тұрғыдан кепілдік беру. Парламентте үлкен партия даусының көптігін пайдаланып бюджеттік мәселелерді өз ырқына қарай шешетін. Енді азшылық партиялардың да көзқарасы ескеріледі. Бұл бастама еліміздегі парламенттік қызметті сапалық басқа бір деңгейге шығаруға және оппозицияға деген көзқарасты өзгертуге ықпалын тигізеді. Мәселен, еліміздің түкпір-түкпірінде азаматтық белсенділер бар. Алайда жергілікті әкімдіктер оларды оппозиция деп санап, олармен жұмыс істегісі келмейді. Енді осы заң қабылданғаннан соң жергілікті жердегі азаматтық белсенділердің аудандық, облыстық әкімдіктің жұмысына белгілі бір ықпалын тигізу, әкімдіктер жұмысына бақылау жасау тетіктері де қарастырылуы мүмкін. Яғни, бұл заңды қабылдау – қазіргі саяси ландшафты өзгертудің әдісі мен тәсілі» дейді.
Ерлан Саиров халық ортасында жүрген оппозициялық күштер де парламентке келе алады деп есептейді.
«Егер тиісті қолды жинаса, сайлауда халықтың дауысын жинаса ондай партиялардың парламентке келуі өте орынды болмақ. Бұл – саясаттың заңдылығы. Оппозиция – мемлекеттің жауы емес, олар позициясы бөлек адамдар ғана. Оппозицияда жүрген қаншама білікті, ақылды жігіттер бар. Олар келіп, мемлекетіміздің дамуына өз үлестерін қосуы керек. Егер азаматтар шынайы бірігіп, мемлекеттің дамуына үлесін қоса алатын позитивті бағдарлама ұсынатын болса, онда олардың парламентте отыруға хақы бар» дейді саясаттанушы.
Жас саясаттанушы Асхат Қасенғали парламентте болып жатқан өзгерістер сайлаудың да жақын қалғанын аңғартады деді.
«Біріншіден, мұны еліміздегі парламентаризмді дамытуға жасалған қадам деп бағалаймын. Екіншіден, бұл ұсыныс парламенттік сайлаудың жақындағанын білдіреді. Менің ойымша сайлау осы жылдың күзінде өтеді. «Нұр Отан», «Ақжол» және Коммунистік партиядан бөлек, тағы бір партия келуі тиіс. Ол партия парламентте қызу талқы мен пікірталас, нақты заң жобалары бойынша қызыл кеңірдек болып таласуы тиіс. Қазақстан парламентіне қан жүгіртетін партия керек-ақ. Ол – Жанболат Мамайдың партиясы болуы мүмкін немесе басқа бір партия. Сондай-ақ «Ауыл» партиясын қосып, бес партиялы парламент жасауға да болады. Өйткені, экономиканы әртараптандыру керек деп жатырмыз. Ал ол шаруа агросаланы дамыту арқылы шешіледі. «Ауыл» партиясы сол мүддені қызғыштай қорғап, нақты ұсыныстарымен парламентте отыратын болса – бұл да бір билік тарапынан қабылданған тиімді шешім болар еді. Билік неге мұндай қадамға барды? Себебі, біздің заң шығарушы орган көппартиялы парламентке жатпайды. Барлық заң қызу талқылаусыз, бір ауыздан қолдаумен қабылданады. Сондықтан «оппозиция» ұғымын енгізуге мәжбүр. Бір жағынан халық та осындай жаңашылдықты қалап тұр. Билік оны да түсініп отыр» дейді Асхат Қасенғали.
Қасым-Жомарт Тоқаев Ұлттық қоғамдық сенім кеңесінің екінші отырысында «Бізге парламенттік оппозиция институты керек. Өз пікірлерін айтып жүрген белсенді азаматтар бар. Біз ондай көзқарастарды қоғамдық пікір деп қабылдауымыз керек. Осыған байланысты парламенттегі саяси азшылық мәселесін заңдық тұрғыда реттеу қажет» деген болатын. 5 мамыр күні республикалық газетке берген сұхбатында президент саяси процестерді реформалауға қатысты парламенттің бірнеше заң жобасын қарастырып жатқанын, бұдан былай елімізде саяси партияларды құру және оппозициялық институттарды тіркеу жүйесінің жеңілдетілетінін айтқан.
