Қазақстанның қонақ үй бизнесінде 3,6 мың отель мен 40 мың адам қызмет етеді. Олар былтыр 7 миллион тәулік сатқан. Бұл саланың қызметкерлері пандемия салдарына ең көп зардап шеккендердің қатарында. Әзірге Қазақстанның қонақ үй саласына келген шығын саналған жоқ, дегенмен оның көлемі орасан екені анық. Мәселен, Американың отельдер қауымдастығы бір күндік шығын $400 млн-ға жеткенін айтады. Қызметкерлердің 70 пайызы жұмыстан шығарылған, болмаса ақысыз демалысқа жіберілген.
Соңғы онжылдықта әлем көптеген инфекциялық аурумен бетпе-бет келді: оның ішінде САРС (2003), шоқа тұмауы H1N1 (2009), МЕРС (2012), Эбола (2014) бар. Жаңадан шығатын вирустар жиілеп кетті. Әр эпидемия сайын тұтынушы сұранысының қатты құлдырайтынын байқаймыз.
Саланы осындай соққыларға төзімді етіп, талантты қызметкерлерді қорғау үшін, оларды қолдау мен біліктілігін арттыруға инвестиция салу керек. Бұл ретте әлемдік тәжірибеге сүйене отырып айтсақ, Қазақстанда қонақ үй бизнесін қолдаудың екі нұсқасы тиімді.
Бірінші нұсқа – шетел азаматтары үшін туристік жарна енгізу. Мәселен, әр тәулік үшін 1000 теңге көлемінде. Жарна мөлшері қонақ үйдің санаты мен жұлдызына байланысты әртүрлі болуы мүмкін. Бұл жарна отельден шығар кезде төленеді де, салалық министрлік бақылайтын ортақ қорға түседі.
Айталық, тәулігі 50 мың теңгелік отельде ( Нұр-Сұлтан қаласындағы 5 жұлдызды қонақ үйдегі бір тәуліктің орташа бағасы) тұру үшін турист 50 мың теңге+ 6000 теңге ҚҚС+ 1 мың теңге турист жарнасын = жалпы 57 мың теңге төлейді. Осылайша, қонақ үйде тұру құны 2 пайызға қымбаттайды.
Ал қорға жылына шамамен 7 млрд теңге түседі (7 млн тәулікті 1 мың теңгеге көбейтеміз). Бұл қаражатты төтенше жағдай кезінде қонақ үй саласы қызметкерлерін қолдауға, 3-6 ай аралығында жалақысының жартысын төлеп тұруға жұмсауға болады. Егер бұндай қажеттілік туындамаса, ақша қызметкерлердің білімі мен біліктілігін арттыруға («Болашақ» бағдарламасының туризм саласындағы баламасы), туристік және мәдени бастамаларды жүзеге асыруға, қаладағы қызмет көрсету саласын дамытуға жұмсалады.
Германияда бұндай жарна «мәдениет жарнасы» немесе «төсек-орын жарнасы» деп аталады. Оның көлемі қонақ үйде тұру уақыты мен бағасына байланысты.
Берлин мен Кельнде ол қонақ үй бөлмесі бағасының 5 пайызын құрайды. Ал Италияға қыдырып барған туристер tassa di soggiorno (қала жарнасы) төлейді. Венецияда оның көлемі, маусымға байланысты, күніне 3-10 еуро аралығында. Римде – адам басына 3-7 еуро болса, Миланда отельдің рейтингіне байланысты 3-5 еуро төлеуге турал келеді.
Ипанияда экология салығы енгізілген. Барселонада отельдің түріне байланысты жарна күніне 2,5 еуроны құрайды.
Қолдаудың екінші нұсқасы, бұл – service charge (қызметтік жарна). Қонақтардың ас-ауқаты үшін көрсетілетін қызметтің 5-10%-ын құрайды.
Бұл қаржы да қонақ үйлер мен қала мейрамханалары салалық министрлігінің қадағалауындағы қорда жинақталуы тиіс. Ақша осы салада жұмыс істейтін әрбір қызметкердің жалақысын арттыру, жылына екі рет (мамыр-желтоқсан) 2 айлық бонус жалақы беру, сондай-ақ, қызметкерлерді оқыту мен сервисті жақсартуға бағытталатын болады.
2018-2019 жылдары кейбір танымал қонақ үйлер service charge енгізді. Соның арқасында қонақ үйлер бір жыл ішінде 48 млн теңге жинай алды. Жыл соңына қонақ үй желісінің қызметкерлері (даяшылар, клининг-ханымы, ресепшен) осы ақшадан орта есеппен 2 айлық жалақы мөлшерінде сыйақы алды.
Бұл мәселені HoReCa саласындағы инвестициялық компаниялармен талқылағаннан соң, Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігінің Туризм индустриясы комитетінің қарауына ұсынуды ұсынамын.
