2019 жылғы адам саудасы бойынша баяндамасын жариялаған АҚШ мемлекеттік департаменті Қазақстанды «бақылау тізіміне» енгізген еді. Еліміз «бақылау тізіміне» бірінші рет кіріп отыр. Яғни, адам саудасы құрбандарының саны өскен. Осы орайда Қазақстандағы адам құқықтары жөніндегі уәкіл Эльвира Азимова адам саудасына қарсы күрес шараларына қатысты ахуалға алаңдап, ҚР Премьер-министрі Асқар Маминге ресми хат жолдаған.
Омбудсменнің айтуынша, елдегі қолға алынған шараларға қарамастан, Қазақстанның «бақылау тізіміне» енуі – алдыңғы есептік кезеңмен салыстырғанда ел Үкіметінің адам саудасына қарсы күрес шаралары жанданғаны жайлы дерек-дәлел ұсынбағанын білдіреді. Сонымен қатар бұл жайт елімізде адам саудасынан зардап шеккендер санының өскенін айғақтайды.
«Қазақстандағы адам саудасы фактілері мен қылмыстық жауапкершілікке тартуға қатысты ресми статистика Қырғызстан мен Өзбекстады қоса алып салыстырсақ, айтарлықтай төмен. Яғни бұл бұндай қылмыстық істерді анықтау, тергеу және жазалау жұмысы тиісті деңгейде атқарылмай жатқанын байқатуы мүмкін» ,– дейді Эльвира Азимова.
Уәкіл сонымен қатар, адам саудасынан зардап шеккен шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың арнайы әлеуметтік қызметтерге, соның ішінде дағдарыс орталықтарына уақытша орналасуға мүмкіндігі жоқ екеніне назар аударады.
АҚШ Мемлекеттік департаментінің адам саудасы туралы баяндамасында бірқатар мемлекеттегі адам саудасымен күрес жөніндегі жағдай ұсынылған.
Бұл құжатта осы бағытта қолға алған шараларына байланысты мемлекеттер төрт деңгейдің («1», «2», «2 watch list» (бақылау тізімі) және «3») біріне жатқызылады. Қазақстан алғаш рет «2 watch list» (бақылау тізімі) деңгейіне кіріп отыр. Айта кету керек, Қазақстан 2012 жылдан бері үнемі «2» деңгейінде тұратын.
Баяндамада елдегі жағдайды жақсарту үшін 11 ұсынысайтылған. Соның ішінде Қазақстан үшін ең маңыздылары:
• Адам саудасынан жапа шеккендерді анықтау шараларын мейлінше күшейту қажет, (әсіресе мәжбүрлі еңбекке жегуден зардап шеккен шетелдіктерге) халықтың әлсіз топтары арасында және жапа шеккендерге көмек көрсететін орталықтарға бағыттау.
• Адам саудасынан зардап шеккен шетелдіктер үшін қолжетімді көмек көлемін мейлінше арттыру, олардың тергеу және қылмыстық процеске қатысуына қарамастан анықтауды және көмек көрсетуді қамтамасыз ету.
• Адам саудасына байланысты қылмыстарды тергеуді қамтамасыз ету және кінәлілерді жауапқа тарту.
Эльвира Азимова бақылау тізімінде немесе 3-деңгейдегі елдер тізіміне кіру – АҚШ тарапынан саудаға қатысы жоқ гуманитарлық емес көмек беру, сондай-ақ білім беруді қаржыландыру және мәдени алмасу шараларынан бас тарту сынды белгілі-бір санкцияларды тудыруы мүмкін дейді.
«Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігі Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау, Денсаулық сақтау, Сыртқы істер министрліктерімен және басқа да уәкілетті органдармен біріге отырып, сонымен қатар Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы ведомствоаралық комиссия қызметі аясында айтылған ұсыныстарды жыл соңына дейін іске асыру бойынша нақты шаралардың қабылдануын жеделдетуді тапсыруыңызды сұраймын», – делінген омбудсменнің хатында.
Бұған қоса, қазіргі уақытта Қазақстандағы КХҰ (Көші-қон жөніндегі халықаралық ұйым) АҚШ Елшілігінің қолдауымен Қазақстан үшін тәжірибелік және заңнамалық сипаттағы ұсыныстарды әзірлеуге бағытталған жобаны іске қоспақшы. Ол жұмыстың нәтижесі кейін жарияланады.
