Дамушы нарық валюталарына қандай қысым қаупі төніп тұр?
Әлемдік инфляция жеделдеуінің жалғасуы және жаһандық экономиканың баяулауы орталық банктер үшін жаңа тәуекелдер тудырып отыр. Сонымен қатар экономиканың әрі қарай қандай сценариймен дамитыны да әзірге түсініксіз. Әсіресе, дамушы елдердің қараңғыда қолшам ұстап, сипаланған дәруішке ұқсап тұрғаны еш жасырын емес.
Осы орайда Ұлттық банк төрағасының бірінші орынбасары Әлия Молдабекова сыртқы және ішкі факторларға баға беріп, ахуалқа қатысты ойымен бөлісті. Оның айтуынша, әлемде жетекші саналатын Қытай мен АҚШ экономикасы әжептәуір баяулап қалды. Алдыңғысының экономикалық өсімі II тоқсанда 7,9-дан 4,9 пайызға түсіп қалса, құрама штаттарда өсім III тоқсанда 6,7-ден 2 пайызға дейін төмендеген. JP Morgan есептеулері бойынша әлемдік экономика 2021 жылғы II тоқсандағы 4,4 пайыз деңгейінен қарқыны төмендеп, өткен тоқсанда 3,1 пайызға баяулапты.
«Экономикалық белсенділіктің бәсеңдеуіне қарамастан, пандемиядан, шикізат пен азық-түлік тауарларының жоғары бағасынан туындаған сұраныс пен ұсыныстың теңгерімсіздігінен бір деңгейде болатын инфляция жоғары болып қалып, жеделдетуді жалғастыруда. Валюта нарығындағы теріс жағдайға қарамастан, қазанда әлемдік акциялар нарығы айтарлықтай ұлғаюды көрсетті: MSCI World Index жаһандық акциялар индексі 2021 жылғы 3-тоқсандағы компаниялардың есептілік кезеңінің қорытындысы бойынша рекордтық пайда нәтижесінде 5,6%-ға өсті» дейді Молдабекова.
Өткен айдың соңында мұнай нарығындағы ахуалдың да біршама жақсарғаны белгілі. Қазанда мұнайдың әлемдік бағасы 84,38 АҚШ долларына дейін, 7,5%-ға өсті. Табиғи газдың жетіспеушілігі мұнай өнімдеріне қосымша сұраныс туғызды. «Қазіргі уақытта мұнай бағасы, бір жағынан, Сауд Арабиясының мұнайдың босату бағасын көтеруі аясында, ал екінші жағынан, Президент Джо Байден жанармай бағасын төмендету мақсатында АҚШ-тың стратегиялық мұнай резервін іске қосу туралы шешімінің болмауы тұрғысынан тұрақтанды» дейді ҰБ өкілі. «Енді осы мұнай нарығындағы оң серпін теңге бағамына неліктен әсер етпеді» деген сауал туындайды.
«Мұнай бағасы теңге бағамы үшін негізгі макрофакторлардың бірі болып қала береді, өйткені ішкі нарықтағы шетел валютасын ұсыну көлемі мұнай бағасына байланысты. Алайда, бағамның қалыптасуына әсер ететін көптеген ішкі және сыртқы құрамдас бөліктер бар және бұл жағдай дамыған, сол сияқты дамып келе жатқан барлық нарықтардың валюталарына тән. Біріншіден, экономикалық белсенділіктің қалпына келуі және фискалдық серпіннің аясында импорттың өсуі теңге бағамына тұрақты қысым көрсетіп отыр. Сондықтан, мұнай нарығындағы ралли нәтижесінде экспорттаушылардың валюталық түсімінің өсуіне қарамастан, шетел валютасына сұраныстың байқалып отырған өсуі теңгенің нығаюына мүмкіндік бермейді. Сонымен қатар, тұтыну тауарлары импортының өсуіне байланысты төлем балансының ағымдағы шоты тапшылықта қалып отыр» дейді спикер.
Мұнай бағасының өсуіне қарамастан, ұлттық валюта бір айда бір АҚШ доллары үшін 427,15 теңгеге дейін 0,3%-ға әлсіреді. Ұлттық Банк валюталық интервенция өткізбеді. Молдабекованың айтуынша, базалық мөлшерлемені 9,75%-ға дейін өсіру теңгедегі борыштық құралдардың тартымдылығын сақтайды.
Жуық арада қаржы нарықтарын қандай перспективалар күтіп тұр, теңгеге қандай факторлар әсер етуі мүмкін? Молдабекованың сөзінше, қазір қаржы нарықтары әлемнің жетекші орталық банктерінің монетарлық саясатындағы риторикада өзгерістерге барынша бейім. Осылайша, қаржы нарығының қатысушылары инфляциялық күтулердің неғұрлым жоғары болуын және негізгі мөлшерлемелердің барынша ерте жоғарылауын көздейді. АҚШ, Канада, Австралия және Ұлыбританияда мөлшерлемелерді көтеру кезеңі 2022 жылы басталады деп күтіліп отыр екен.
«Дамыған елдердің инфляцияның өсу болжамына жауап ретінде мөлшерлемелерді көтеру кезеңінің басталуы дамушы нарықтардан капиталдың әкетілу тәуекелін тудырады. Дамушы елдердің валюталары АҚШ долларының тоқтаусыз нығаюы және дамыған елдердің мемлекеттік бағалы қағаздары кірістілігінің өсуі аясында қысым көруде. Бұл ретте АҚШ ФРЖ монетарлық саясаты ЕМ активтерінің құнына барынша ықпал етуге бейім. Кейбір талдаушылар да әлемдегі стагфляция тәуекеліне – инфляцияның өсуімен қатар келетін экономикалық құлдырауға алаңдаушылық танытуда. Инфляциялық күтулердің өсуі жағдайында монетарлық саясаттың күшею қарқыны іскерлік белсенділікті төмендетуі және соның салдарынан экономикалық өсу қарқынын төмендетуі мүмкін. Осыған байланысты реттеушілердің іс-әрекеті инфляциялық тәуекелдерді төмендетумен қатар, экономикалық өсудің баяулауына жол бермеуге де бағытталуға тиіс» дейді ҰБ өкілі.
