Сыртқы нарықта құбылмалылық әлі сақталып отыр: АҚШ ФРЖ-сы белсенді түрде мөлшерлемені көтеруге кірісті, ал геосаяси тәуекелдер әлемдік экономиканың келешегіне қысым көрсетіп бағуда. Осыған қарамастан, сәуір айында ұлттық валюта бағамы айталықтай нығайдыү Осы орайда ҚҰБ Төрағасының орынбасары Әлия Молдабекова валюта нарығындағы жағдай мен теңгенің нығаюына не себеп болғанын түсіндіреді.
Сәуір айында қаржы нарығындағы жағдай қандай болды?
Сәуір айында сыртқы нарықтарда басты екі фактордан туындаған теріс тәуекел-сентимент басым болды.
Біріншіден, өткен айда АҚШ ФРЖ өкілдері риторикасының күшеюі – мөлшерлемелердің күрт өсуін күтушілердің қатарын көбейтті. 12 сәуірде АҚШ-тағы инфляция бойынша жаңа рекордқа қолжеткізу туралы деректер наурыз айында жылдық мәнде 8,5% мөлшерінде жарияланды, осыдан кейін Дж. Пауэлл 21 сәуірдегі сөйлеген сөзінде мамыр айындағы отырыста мөлшерлемені 50 б.т. көтеру туралы мәселе қаралатынын мәлімдеді. Өз кезегінде, бұл АҚШ қазынашылық облигациялары кірістілігінің өсуіне және АҚШ долларының сенімді түрде жаһандық деңгейде нығаюына әкелді. DXY индексі бір айда 4,7%-ға өсті.
Екіншіден, Сovid-19-дың өршуіне байланысты ҚХР-да геосаяси тәуекелдер мен қатаң карантиндік шектеулерді іске асыру салдарынан әлемдік экономика баяу дамып жатыр деген алаңдаушылық инвесторлардың тәуекел-сентиментіне қысым жасады. Халықаралық валюта қоры экономиканың өсуіне қатысты болжамды алдыңғы болжамдағы 4,4%-ға қарағанда 2022 жылы 3,6%-ға дейін едәуір әлсіретті.
Мұның бәрі акциялар нарығының динамикасына теріс әсер етті. MSCI World индексі пандемия кезеңінен (2020 жылғы наурыздан) бері ай ішіндегі ең көп төмендеу бойынша бір айда 8,4%-ға төмендеді, осылайша жыл басынан бері индекс 13,5%-ға төмендеді.
Теңге бағамына әсер еткен негізгі факторлар мен валюта нарығы
Сәуірде жаһандық қаржы нарығындағы белгісіздік пен құбылмалылыққа қарамастан, теңгенің бағамы 1 доллар үшін 445,62 теңгеге дейін немесе 4,6%-ға нығайды.
Сәуір ішінде шетел валютасына деген сұраныстың айтарлықтай төмендегені байқалды. Қазақстан қор биржасында сауда-саттықтың орташа күндік көлемі сауда-саттықтың жалпы көлемі 1,9 млрд АҚШ доллары болғанда 179 млн АҚШ долларынан 92 млн АҚШ долларына дейін төмендеді.
Шетел валютасына сұраныстың төмендеуі, ең алдымен, логистикалық тізбектердің тоқтатылуы және жеткізудегі ықтимал үзілістер нәтижесінде импорттың, оның ішінде Ресей импортының төмендеуіне байланысты болды. Сонымен қатар, қазіргі жағдайды ескере келе, Ресей Федерациясының белгілі бір өнім түрлерінің экспортына шектеу шараларын қолдану жағдайында импортты басқа нарықтарға қайта бағыттауға болады, бұл белгілі бір уақытты қажет етеді.
Сыртқы нарықтарда белгісіздіктің сақталуы нарық қатысушылары белсенділігінің төмендеуіне ықпал етеді. Жалпы алғанда, нарықтағы сентимент өзгеріп, жеке тұлғалардың тарапынан сұраныс тұрақтанды, бұл да теңгенің бағамына оң әсер етеді. Теңгедегі активтерді қорғау шаралары және Ұлттық Банктің мөлшерлемені 14%-ға дейін көтеруі – қаржы нарығының тұрақтылығын қамтамасыз етуге және теңгедегі депозиттердің тартымдылығын қолдауға ықпал ететінін атап өтеміз.
Теңгенің нығаюына әсер еткен басқа факторды айтсақ, ол – капиталды бақылау және экспорттаушылардың валюталық түсімді міндетті түрде сату бойынша қабылданған шаралар нәтижесінде Ресей рублі бағамының қалпына келуі.
Сәуір ішінде ішкі валюта нарығындағы ахуалдың тұрақтануы аясында Ұлттық Банк валюталық интервенция жүргізген жоқ. Сонымен қатар іргелі факторлармен бекітілмеген ұлттық валюта бағамының қысқа мерзімді ауытқулары болған жағдайда сату жағынан, сол сияқты сатып алу жағынан Ұлттық Банк валюта нарығына қатысуы мүмкін екенін атап өтеміз. Бұл ретте Ұлттық Банк теңгенің орынды түрдегі құбылмалылығын шектемейді.
Квазимемлекеттік сектор субъектілерінің валюталық түсімін сатуы Қазақстанның валюта нарығына біраз қолдау көрсетті, олар шамамен 253 млн АҚШ долларын құрады. Ұлттық қордан республикалық бюджетке трансферттерді қамтамасыз ету үшін валютаны сату сәуірде 168 млн АҚШ долларын құрады. Ұлттық қордан сату үлесі сауда-саттықтың жалпы көлемінің 8,7%-ы болды.
Мамыр басында теңгенің бағамы 432,79 дейін нығаюын жалғастырды, осылайша жыл басынан бері ұлттық валютаның әлсіреуі небәрі 0,2%-ды құрады.
Қаржы нарығын не күтіп тұр?
ХВҚ әлемдік экономиканың өсуі жөніндегі түзетілген есебінде Украинадағы қақтығыс салдарының шикізат тауарларының нарықтары, сауда және қаржылық байланыстар арқылы таралатынын атап өтті. Ресей тарапынан энергия тасымалдағыштар мен металды, сондай-ақ Ресей мен Украинадан бидай мен жүгері жеткізудің қысқаруы қазірдің өзінде осы тауарлар бағасының күрт өсуіне себеп болды. Осыған байланысты инфляция бойынша жаңартылған болжам дамыған елдерде 5,7% және дамушы елдерде 8,7% болды, бұл қаңтардағы болжамдардан 1,8 және 2,8 п.т. жоғары.
Әлемдік нарықтарда жалғасып келе жатқан теңгерімсіздік нарыққа қатысушылардың мұнай бойынша болжамдарды қайта қарауына да алып келеді. Мәселен, ЕО елдерінің Ресей мұнайын импорттауға тыйым салуы аясында ұсыныс тапшылығының күтілгеннен жоғары болуына байланысты халықаралық талдаушылар биылғы үшінші тоқсанда Brent маркалы мұнайдың белгіленген бағасы барреліне $130 дейін көтеріледі деп күтеді. Экономикалық өсудің нашарлап бара жатқан болжамдары, сондай-ақ геосаяси шиеленістің күшеюі аясында мұнайға әлемдік сұраныстың болжамы күніне бір миллион баррельге төмендеді. Биылғы екінші тоқсанның қорытындысы бойынша, Brent маркалы мұнайдың белгіленген бағасының болжамы барреліне $114 деңгейінде сақталды.
Инвестициялық банктер акциялар нарығының перспективаларын сындарлы бағалауды жалғастыруда және бағалардың жыл соңына дейін өздерінің базалық сценарийлерінде қалпына келуін күтіп отыр. Мәселен, S&P 500 болжамы медианасының мәні 2022 жылдың соңында 4875 тармақты құрайды, бұл іс жүзінде биылғы жылдың басындағы индекс мәніне қайта оралуды білдіреді. Сонымен қатар, инвестициялық банктер болжамдарының сценарийі инфляцияның сенімді түрде баяулауы және экономикадағы құлдырауды болдырмау болжамдарына негізделген.
Бұл ретте ағымдағы үрдістерге байланысты кейбір талдаушылар 1980 жылдан бері байқалған төмен инфляциямен, жаһанданумен және төмен құбылмалылықпен сипатталатын нарықтар циклі мен парадигмасының аяқталғанын атап өтті. Олардың пікірінше, қаржы нарықтары инфляция тәуекелі дефляцияға қарағанда үлкен қауіп төндіретін жаңа цикл қарсаңында тұр. Сондықтан инвесторлар активтерді әртараптандыруды ұлғайтуға, оның ішінде нақты активтерге салымдардың үлесін ұлғайтуға тиіс.
