ЭКО-ға квотаны қалай алуға болады?

Отбасылы жұптардың ажырасуына себеп болатын көп фактор бар. Солардың бірі — бедеулік. Арада бала болмаған соң ерлі-зайыптының 15 пайызы екіге кетеді екен. Денсаулық сақтау министрі Ажар Ғиният әр алтынша отбасының басында сәбилі бола алмау мәселесі кездесетінін айтқан еді. Соған байланысты былтыр Қазақстанда «Аңсаған сәби» бағдарламасы іске қосылды. Осы арнайы бағдарлама аясында ЭКО жасатуға берілетін квоталар саны 7 есе көбейтілді. Елімізде ЭКО квотасын қалай алуға болады? Оған қандай анализдер тапсыру керек? Жұбайлар қандай дайындықтан өтеді? Осы және өзге де сауалдарға материалымыздан жауап таба аласыздар.

Негізі балалы бола алмай жүргендерге бірден ЭКО жасау керек деген нұсқау берілмейді. Өйткені алдымен дәрігердің бақылауында болып, дәрі-дәрмек ішіп, операциялар жасау арқылы емделетіндер болады. Ал енді бұл тәсілдер көмектеспеген жағдайда қосалқы репродуктивті технологиялар арқылы жасауға тура келеді. Бұл дегеніміз мыналар:

экстракорпоральды ұрықтандыру (ЭКҰ);
суррогат ана болу;
донорлық жасушаларды қолдану;
аналық жасушаға сперматозоидтарды интрацитоплазмалық енгізу (АЖСИПЕ)
жатырішілк инсеминация (ЖИ);
жыныс жасушаларының криоконсервациясы (қатыру және сақтау);
эмбрионды имплантациялаудың генетикалық диагностикасы (ЭИГД);
еркектерден сперматозоид жинауға арналған TESA әдісі.

Материалымызға арқау болған экстракорпоральды ұрықтандыру яғни ЭКҰ — бедеулігі бар пациенттерге қолданылатын репродуктивті технологиялардың бірі. Мұндай тұжырымдаманың классикалықтан айырмашылығы, ол ананың денесінен тыс жерде пайда болады. Анасы мен әкесінен қажетті генетикалық материал алынады. Зертханалық жағдайда аналық жасушалар ұрықтандырылады, содан кейін эмбрион арнайы инкубаторға ауыстырылады. Егер ұрықтану процесі және эмбрионның дамуы қалыпты жүрсе, онда әйелдің жатырына көшіру үшін бір немесе екі эмбрион таңдалады, бұл әдетте бесінші күні жүргізіледі.

Кімдер квота ала алады?

Квота дегеніміз — белгілі бір ауруға шалдыққан азаматқа мемлекет тарапынан емге берілетін қаражат. Біз ЭКО квотасын қарастырып отырмыз. Аталған процедура МӘМС аясында тегін жүргізіледі. Яғни квота алғысы келген адамның статусы сақтандырылған болуы шарт. 2021 жылдан бастап ЭКО-ға 7000 квота бөлінеді. Биыл Медициналық сақтандыру қоры осынша циклге алдын-ала есеп бойынша 6,68 млрд теңге бөлді. Алғашқы квартар нәтижесінде 824,6 млн теңгеге 835 процедура жасалған.

Ал енді кімдер квотадан үмітті бола алатынына тоқталсақ. Ең біріншіден, бедеулік диагнозы қойылуы керек. Яғни терапиялық жолмен емделу мүмкін емес делінген жағдайда ғана жасалады. Міндетті түрде заңды некеде болуы керек емес. Егер неке ресми тіркелмеген болса, жазбаша келісім арқылы жасалады. Пациенттердің жасы 18-42 аралығында болуға тиіс. Сонымен бірге тұрғылықты мекенжайы Қазақстанда болуы керек.

Әйелдерге қойылатын талаптар:

Екі жылдан астам уақыттан бері бала көтере алмаса, емдеудің басқа әдістерінің әсері болмаса;
лапароскопиядан, сальпингоовариолизден және/немесе эндометриоз ошақтарын жойғаннан кейін бір жылдан астам уақыт өткенде;
алты ай бойы гормондық терапияның әсері болмаған жағдайда және күйеуінің немесе донордың ұрығымен ұрықтандырудың кемінде үш процедурасы өтсе;
он екі ай бойы консервативті емдеу әдістерін қолданбау,

зерттеудің барлық заманауи әдістерін, соның ішінде лапароскопияны қолданғаннан кейін бір жылдан астам;

– ішкі жыныс мүшелерінің дамуында ауытқулардың болмауы, гидро/сактосалпинг, жатыр қуысының синехиясы, эндометриоз, аналық без кисталары және т.б.;

– қалыпты соматикалық және эндокриндік статус;

– аналық бездердің қанағаттанарлық қоры болуы керек;

– төмендегілердің кем дегенде екеуінің болуы:

антимюллер гормоны (АМГ) 1,0 нанограмм/миллилитрден жоғары,

фолликулды ынталандыратын гормон (FSH) 12-ден аз (циклдің 2-5-ші күні),

антральды фолликулдардың саны әрбір аналық безде 3 (үш) кем емес (циклдің 2-5-ші күні) немесе бір аналық без болған жағдайда 6 антральды фолликул.

Ер адамдарға қойылатын талаптар:

хирургиялық немесе консервативті емнің әсері болмаған кезде;
олигозооспермия – сперматозоид концентрациясының 10 миллион / мл-ден 15 миллион / мл-ге дейін төмендеуі;
астенозооспермия – 1 мл эякуляцияда 5-тен 32 пайызға дейін біртіндеп қозғалады;
тератозооспермия – қалыпты құрылымдағы сперматозоидтардың 1-ден 4 пайызға дейін және т.б.;
– патологиялық тәуелділіктің, атап айтқанда нашақорлық пен алкогольге тәуелділіктің болмауы және донорлық шәует пен адамның жұмыртқасын пайдалану қажеттілігінің болмауы.

Қандай жағдайларда квота берілмеуі мүмкін?

Аналық бездің қоры аз болса;
Жүктілікке қарсы көрсетілімдері бар соматикалық және психикалық аурулар;
Эмбрионды имплантациялауға және жүктілікке кедергі келтіретін туа біткен ақаулар, жатыр қуысының жүре пайда болған деформациялары;
Хирургиялық емдеуді қажет ететін аналық бездердің қатерсіз ісіктері;
Эндометрияның гиперпластикалық процестері;
Хирургиялық емдеуді қажет ететін жатырдың қатерсіз ісіктері;
Кез келген локализацияның жедел қабыну аурулары;
Кез келген локализацияның қатерлі ісіктері (суперовуляцияны ынталандыру бойынша мамандардың мультидисциплинарлық тобының қорытындысы бойынша химиотерапия және сәулелік терапия алдында ооцит үлгілерін алу көрсетілген жағдайларды қоспағанда).

Квота бойынша жұмыс істейтін ұйымдар

ЖШС «PERSONA» халықаралық репродуктология клиникалық орталығы (Алматы)
«Ұлттық ана мен бала ғылыми орталығы» (Астана)
ШЖҚ РМК «Акушерлік, гинекология және перинатология ғылыми орталығы» (Алматы)
ЖШС «Астана ЭКОЛайф» (Астана)
«Неке және Жанұя» медициналық орталық (Тараз қаласы)
ЖШС «ЭКҰ орталығы» Алматы қаласы
ЖШС «ЭКОмед»
ЖШС «Privat clinic» (Алматы)
ЖШС ЭКҰ Орталығы Өскемен.

ЭКО жасату үшін қандай тексерістен өту керек?

Денсаулық сақтау министрлігінің бұйрығына сәйкес, квота алуға кезекке тұру үшін міндетті түрде өту керек тексерістер тізімі бар. Сонымен қатар, тексеріс кезінде пациенттің жағдайына байланысты қосымша анализдер де сұратылуы мүмкін. Бағдарлама қатысушысы болмайынша анализдер ақысы төленбейді. Сонымен, әйелдерден сұралатын міндетті тізім мынадай:

қан тобын және Rh факторын анықтау (бір рет);
Сүт бездерінің ультрадыбыстық зерттеуі (сүт бездерінің патологиясының белгілері анықталса, маммологпен кеңесу және/немесе маммография) (12 айға жарамды);
Қалқанша безінің ультрадыбыстық зерттеуі (12 ай);
Құрсақ қуысы мүшелерінің УДЗ + бүйрек (12 ай);
жатыр мойнынан жағындыларды цитологиялық зерттеу (12 ай);
флюорография (12 ай);
қандағы гормондардың деңгейін анықтау: пролактин (12 ай) – оны циклдің белгілі бір күндерінде қабылдау керек;
қандағы гормондардың деңгейін анықтау: LH, FSH, TSH, AMH (6 ай) – оны циклдің белгілі күндерінде қабылдау керек;
инфекцияларды ИФА арқылы тексеру: хламидиоз IgM, қызамық IgG, M (6 ай);
мерезге (RW), В және С гепатиттеріне қан анализі (3 ай);
ЭКГ (3 ай);
АИТВ-ға қан анализі (3 ай) – Қазақстан Республикасының аумақтық ЖИТС орталықтарында беріледі немесе зертхана оларды сол жерге жіберуі керек;
уретра мен жатыр мойны каналынан флораға жағындыларды және қынаптың тазалық дәрежесін зерттеу (10 күн);
биохимиялық қан анализі (ALAT, ASAT, билирубин, глюкоза, жалпы ақуыз, мочевина, креатинин) (10 күн);
коагулограмма (протромбиндік уақыт + индекс, плазмалық INR (PV-PTI-INR), белсендірілген жартылай тромбопластин уақыты, фибриноген) (10 күн);
зәр анализі (әр процедура алдында);
қанның клиникалық сынағы, соның ішінде ESR (әр процедура алдында);
Жамбас мүшелерінің ультрадыбыстық зерттеуі (әр процедура алдында);
денсаулық жағдайы және жүкті болу мүмкіндігі (ЭКҰ және жүктілікке қарсы көрсетілімдер жоқ) туралы қорытындыны ұсына отырып, терапевтті тексеру (6 ай) – олар терапевтке емдеу мерзімінің соңына дейін жіберіледі. тексеру, өйткені тест нәтижелері қол астында болуы керек.

Ер адамдар мынадай анализдер тапсырады:

қан тобын және Rh факторын анықтау (бір рет);
флюорография (сақтау мерзімі – 12 ай);
уролог-андрологтың кеңесі (12 ай);
спермограмма, эякуляцияны морфологиялық зерттеу, MAR-тест (6 ай);
ИФА арқылы инфекциялық зерттеу: хламидиоз Ig M (6 ай);
уретрадан жағындының микроскопиясы (3 ай);
мерез (RW), АҚТҚ, В және С гепатиттеріне қан анализі (3 ай).

Қандай жағдайда бірден ЭКО-ға жіберіледі?

екі фаллопиялық түтіктер хирургиялық жолмен алып тасталған болса;
гистеросальпингографияға сәйкес фаллопиялық түтіктердің өткізгіштігі бұзылса;
төзімді немесе таусылған аналық без синдромы;
бедеуліктің ерлер және иммундық факторы;
Алдыңғы терапиялар нәтиже бермей, бес жылдан бері балалы бола алмаса;
Бұл жағдайларды растайтын құжаттар (медициналық анықтамалар) болуы керек екенін ескеріңіз.

Квотаны қалай алуға болады?

Алдымен ерлі-зайыптылар репродуктологпен кеңесу керек. Қалауыңызға қарай ақылы түрін не емханадағы гинекологыңызға барып, одан антенатальды клиникаға жазылып барсаңыз болады. Сол жерде науқасқа қажетті зерттеу көлемі көрсетілген тізім беріледі. Репродуктологтар сығындыны қалыптастыру үшін қосымша тексеруді талап ете алады. Осыдан кейін ерлі-зайыптылар берген барлық нәтижелері бар парақты пациент өз бетінше таңдаған ЭКО орталығында дәрігерлік-консультациялық комиссия қарайды.

Егер ЭКО жасауға болатын болса, комиссия антенаталдық диспансерге немесе емханадағы гинекологқа тапсыру қажет болатын хаттаманы шығарады. Әйелдер консультациясы квота алуға үміткерлердің медициналық құжаттарын әзірлеп, Денсаулық сақтау басқармасына жібереді, онда комиссия өтінішті қарайды. Рұқсат берілмеген жағдайда құжаттар пакеті емханаға қайтарылады.

Оң шешім қабылданса, ерлі-зайыптылар кезекке қосылады. Осыдан кейін гинеколог емделушіге құжаттар пакетін қоса бере отырып, госпитализациялау бюросының порталында ауруханаға жатқызуға жолдаманы тіркейді. Осылайша, ерлі-зайыптылар квота алу үшін электронды кезекке тұрады. Кезек келгенде гинеколог хабарлайды. Квота алғаннан кейін ерлі-зайыптылар ЭКҰ бағдарламасын, бағдарламаға кіру күнін анықтау үшін өздерінің репродуктологымен байланысуы керек. Дәрігермен келісе отырып, жарамдылық мерзімі өтіп кеткен сынақтарды жаңарту қажет болады. Бағдарламаға кіру кезінде ерлі-зайыптылардың МӘМС шеңберінде ЭКО-ға қарсы көрсетілімдері болмауы керек. ЭКҰ квотасы жылына екі рет берілетінін ескеріңіз. Бағдарламадан кейін жүктілік болмаса, кезекке қайта қосылу қажет болады.