ҚР Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Бағдат Мусин өзіне «+1 Илон Маск» жобасының таныстырылғанын айтты. Жобаның идеясы-әр ауыл баласының оқу мүмкіндіктерін арттыру үшін оны гаджетпен қамтамасыз ету. Технологияның күнделікті функциялар үшін қол жетімділігі — бұл болашақта елдің IT-элитасын құра алатын қоғамның техникалық сауатты қабатын қалыптастыруға бағытталған дұрыс қадам. Ақпараттық қауіпсіздік саласындағы әлемдегі жетекші компаниялардың бірі «Kaspersky»-дің өкілі Валерий Зубановпен бүгінгі таңда кадрлармен жағдай қалай, Қазақстанда IT дамыту үшін не істеліп жатқаны туралы әңгімелесейік.
– IT-мамандар нарығы қалай өзгерді және соңғы уақытта болашақ әзірлеушілер буыны қандай мамандықтарды игеруге ұмтылуда?
Кадр тапшылығы — IT саласындағы елеулі проблема. Әзірлеушілер тек IT-компанияларға ғана емес, бәріне де қажет, және болашақта жағдай түбегейлі өзгеруі екіталай. Дарындардың жетіспеушілігі Data Science немесе DevOps сияқты салыстырмалы түрде жаңа бағыттар бойынша да, мобильді даму, ақпараттық қауіпсіздік немесе тіпті IT-рекрутмент сияқты классикалық бағыттар бойынша да байқалады.
Оған Қазақстанда көп ОАҚО-дың (Операциялық ақпараттық қауіпсіздік орталықтарының) пайда болуы айтарлықтай әсер етеді. Олар онсыз да кадр тапшылығы орын алған нарықтағы мамандар қатарынан жасақталды, яғни IT саласындағы мамандарға деген сұраныс әлі де жоғары.
Ақпараттық қауіпсіздік саласына келетін болсақ, менің ойымша, Қазақстанда АҚ басқару және ұйымдастыру бойынша мамандар бар, қорғау шешімдері мен сервистерін пайдалану саласында мол тәжірибесі бар мамандар бар, бірақ ВПО, форензика және киберкриминалистиканы талдау, сондай-ақ индустриялық желілерді қорғау бөлігінде мамандар аз. Жалпы, жоғары оқу орындары АҚ бағыты бойынша мамандардың жеткіліксіз санын дайындауда.
Өңірде IT-мамандардың саны қанша? Мамандық қаншалықты жас кадрлар келуде?
HeadHunter мамандардың санын 21 мыңға бағалады (2021 жылдың 9 айында), 2020 жылмен салыстырғанда өсу жалпы 2021 жылы 52% құрады. Сарапшылар негізінен ІТ-мамандары Алматы мен Нұр-Сұлтанда, одан әрі Шымкент, Қызылорда және Атырауда тұрады және жұмыс істейді деп атап өтті. Менің ойымша, кішігірім қалаларға кету үрдісі басқарушыларға тән. IT-мамандарға келетін болсақ, олар провинциядан Нұр-Сұлтан мен Алматыға жиі ауысады, өйткені онда жалақы жоғары. Жастардың мүмкіндігі, әрине, астана мен ірі қалаларда көбірек.
«Қанша қазақстандық IT-ге қайта оқығысы келеді» деген тағы бір зерттеу 2022 жылы жұмысқа орналасқан қазақстандықтардың шамамен 19% – ы ақпараттық технологиялар саласында жұмыс істеу үшін қайта оқытудан өтуді жоспарлап отырғанын көрсетті. 25-35 жас аралығындағы жас мамандар ақпараттық технологиялар саласында оңай жұмыс істей алады деп санайды.
Kolesa Group, WebTotem, KazDream және Beeline Kazakhstan сарапшылары қызықты зерттеу жүргізді. Олар мобильді дамыту мамандарының ішінде 18-20 жас аралығындағы мамандардың көбейгенін атап өтті.
Біз балалардың IT-ге деген қызығушылығының артып келе жатқанын көріп отырмыз. Өткен жылы біз жүргізген сауалнаманың деректері бойынша жоғары сынып оқушыларының жартысынан көбі ақпараттық технологиялар саласына қызығушылық танытады, 42% – ы онда жұмыс істегісі келеді. Олардың ұмтылысын ата-аналар да қолдайды: жартысынан көбі баласының IT саласында жұмыс істегенін қалайды. Бұл үрдіс өзгеруі екіталай.
-Гаджеттен басқа балалардың IT-білімге деген қызығушылығын арттыру үшін не қажет?
Оқушылар мен студенттердің қажетті білім мен дағдыларды игеруі үшін тек қызығушылық танытып қана қоймай, барлық жағдайды қамтамасыз ету маңызды. Бүгінгі таңда бізге белгілі бір дағдылар жиынтығы бар мамандар ғана емес, жаңа құзіреттіліктерді дамыта алатын, икемді, нарықтағы ең аз өзгерістерді қабылдай алатын және басқа тілдерге ауыса алатын тұрақты оқуға дайын адамдар қажет. Егер біз мектепте немесе университетте оқу кезінде алған білімімізге ғана сенетін болсақ, индустрия дами алмайды. Техникалық тілмен айтқанда, «жүйелік тақтаны жаңа нәрсемен толтыруға болатын слоттармен бірге дайындау керек».
Біздің ойымызша, жас дарындарды дайындау үшін «мектеп-ЖОО-жұмыс беруші» байланысында жұмыс істеу қажет. Осы парадигмадағы мектептер мен жоғары оқу орындары жалпы, академиялық білім береді, балаларды технология саласындағы әртүрлі мүмкіндіктермен таныстырады, ал компаниялар белгілі бір салада тиісті білім береді деп болжанады.
«Kaspersky» балаларға технология саласын ашуға көмектесетін бірнеше жобаны жүзеге асырады. Біз жоғары оқу орындарымен ынтымақтасамыз, өзіміздің БҚ-мен қамтамасыз етілген оқу сыныптарын ашамыз, арнайы бағдарламалар жасаймыз, мысалы, оқушыларға арналған «Киберқауіпсіздіктегі математика» тегін онлайн-курсын іске қостық.
