Қазақстан халқы суды мүлдем үнемдемейді

Қазақстан және Орталық Азияның басқа елдері суды үнемдемейді: Қазақстанда жан басына шаққандағы су тұтыну дүние жүзінде ең жоғары көрсеткіштердің бірі

Worldometers мәліметтері бойынша, Орталық Азиядағы басқа елдер сияқты Қазақстан да суды көп тұтынады. ҚР-да жан басына шаққандағы суды пайдаланудың тәуліктік деңгейі бірден 3,5 мың литрге жетеді. Салыстыру үшін: көршілес Ресейде бұл көрсеткіш небәрі 1,3 мың литр, Грузияда — 1,2 мың литр, Украинада — 604 литр, Ұлыбританияда — небәрі 348 литр.

Сауалнамаға қатысқан 179 елдің ішінде көрсеткіш Африка елдерінде ең төмен, ал Конго Демократиялық Республикасы жан басына шаққанда небәрі 34 литрмен соңғы орында.

Рейтингте суды тұтыну бойынша Түркіменстан ең алда тұр: жан басына тәулігіне 16,3 мың литр. Одан кейін Оңтүстік Американың екі елі — Чили мен Гайана. Олардан кейін тағы Орталық Азияның үш елі — Өзбекстан, Тәжікстан және Қырғызстан келеді: бір адамға тәулігіне сәйкесінше 4,8 мың, 4,5 мың және 4,3 мың литр су тұтынады. Жетінші орында бір адамға 3,8 мың литр көрсеткішпен АҚШ тұр.

Дегенмен, Қазақстандағы суды пайдаланудың мұндай көрсеткіштері таң қалдырмайды — елдегі су тарифтеріне қараңызшы. Мысалы, Holidu мониторинг жүйесі 63 елдің 120 ірі қаласында 2021 жылға арналған суық сумен жабдықтау құны туралы деректерді ұсынады.

Егер қазақстандық үш негізгі мегаполисті, Шымкент, Астана және Алматы, мониторингке енгізілген қалалармен салыстыратын болсақ, онда 123 қаланың рейтингінде олар куб метр судың құны 0,19 еуро, 0,11 еуро және 0,1 еуро болатын сәйкесінше бағасының қымбаттығы бойынша 117, 118 және 119-орындарда екенін көреміз. Қазақстандағы сумен қамту әлемдегі ең арзандардың бірі.

Тек Пәкістанның Карачи қаласы (бір куб метрі 0,08 еуро), Египет астанасы Каир (0,07 еуро) және Сауд Арабиясының астанасы Эр-Рияд (0,03 еуро) ғана Қазақстандағыдан арзан болып шықты.

Сондай-ақ Ресей мен Украинадағы тарифтер Қазақстанға қарағанда жоғары, ал соңғысында Numbeo мәліметтері бойынша орташа «таза» (яғни барлық салықтардан кейін) жалақы Қазақстандағыдан төмен. Дәл осындай жағдай — Қазақстандағыдан жалақысы аз бірақ тариф бағасы қымбат жағдай Түркияда, Бразилияда, Индонезияда және бірқатар басқа елдерде байқалады.

Айта кетейік: Норвегиялық Осло 123 қаланың ішіндегі ең қымбаты болып шықты: мұнда судың куб метрі 5,51 еуро тұрады. Әрине, Норвегиядағы жалақы Қазақстанға қарағанда жоғары деп айта аламыз, бірақ жалақы мен тариф арасындағы айырмашылықты салыстыруға келмейді. Мәселен, мақала жазу кезінде Норвегиядағы «таза» жалақы Қазақстандағы жалақыдан 7,7 есе асып түсті. Бұл ретте Ослодағы сумен жабдықтау тарифтері Астанадағыдан 52 есе, Алматыдағыдан 58 есе жоғары. Мұндай көрсеткіштермен Норвегия тұрғындары үнемдейтіні таңқаларлық емес. Сонымен, жоғарыда келтірілген Worldometers деректері бойынша Норвегияда су тұтыну Қазақстандағы су тұтынудың екі есе аз екенін көруге болады, яғни тәулігіне жан басына 1,8 мың литр.

Сонымен қатар, үнемдеу тек ақшаға ғана байланысты емес. Су ең маңызды ресурс, онсыз адамзат жойылады. БҰҰ мәліметінше, бүгінде 2,2 млрд адам таза ауыз суға қол жеткізе алмайды.