2023 жылы ел экономикасын не күтіп тұр?

Экономиканың «қызуы басылып» келе жатқанына қарамастан, инфляцияға қарсы күрес мемлекеттің келесі жылғы басым міндеті болып қала береді. Сонымен қатар, қоршаған ортаның ықтимал тәуекелдері ЖІӨ өсуін бәсеңдетіп қана қоймай, инфляциялық қысымды төмендетуге бағытталған жұмыстарға кедергі келтіруі мүмкін. Әлемдік ірі экономикалардағы тұрақсыздық, дамушы елдерің өсіп жатқан борышы және валюталық тәуекелдер, санкция шектеулері мен сауда соғысы, дамушы нарықтардың өтімділіктен айырылуы және ірі қаржы конгломераттарының дефолты, сондай-ақ, орталық банктердің мөлшерлемені ұзақ мерзімді өсіруне байланысты әлемдік экономикадағы терең рецессия да сын-қатерге жатады. ҚҚҚ талдау орталығы мамандарының пікірінше, бұл факторлар 2023 жылы негізгі макроэкономикалық индикаторлардың даму траекториясын айқындайтын болады.

Экономика 2,5–2,9% аралығында өседі

2022 жылдың IV тоқсанында ЖІӨ қарашаның басында бірінші жартыжылдықтағы 4,6%-дан 2,5%-ға дейін біртіндеп төмендеді. Бұл негізінен тау-кен өнеркәсібі динамикасына байланысты (-1,0% 10М22), ал экономиканың барлық басқа салаларында өсім 3%-дан асады.

Қараша айының ортасында КҚК-ның бірінші ЖПҚ жөндеуді аяқтауы, энергия ресурстарына (мұнай, газ, уран) бағасы ең жоғары мәнге жетуі, қазақстандық мұнайды шетелге тасымалдаудағы қиындықтар, рекордты инфляцияға байланысты монетарлық саясатты қатаңдату және 2021 жылдың жоғары базасы жыл қорытындысы бойынша ЖІӨ мәнін 2,5-2,9% шегінде айқындайды.

Теңге бағамы қолайсыз факторлар қысымынан құлдырауын жалғастырады

2023 жылы доллар 497,1-ге дейін қымбаттауы мүмкін, бұл қазіргі бағамнан 5,7%-ға жоғары (470,35₸). Жаһандық шикізат нарығы одан әрі «салқындату» және АҚШ-тағы жоғары мөлшерлемелер саясатын жалғастыру теңгеге қысым көрсетуі мүмкін.

Сонымен қатар, Ресей рублінің әлсіреуі мен аймақтағы күрделі геосаяси жағдай ұлттық валюта бағамына теріс әсер етуі мүмкін, ал ішкі макрофакторлар бағамның құбылмалылығын (төлем балансы мен ҚР республикалық бюджетін теңестіру, Ұлттық Банктің ақша саясатын жедел өзгертуі) тегістейтін болады.

2022 жыл қорытындысы бойынша ТБИ өсімі 20%-дан асуы мүмкін, ал 2023 жылы 14,3%-ке дейін баяулауы мүмкін.

Қараша айының қорытындысы бойынша тұтыну бағасы 19,6%-ға өсіп, ҚРҰБ-ның 2022 жылға арналған инфляция бойынша болжамының жоғарғы дәлізінен 16-18%-ға асып түсті. Елдегі баға өсімінің негізгі драйвері азық-түлік (+24,1%), ал азық-түлік емес инфляция аздап айқын өсуде (+18,6%), ал ақылы қызметтердің инфляциясы одан да әлсіз (+14,1%, бағаны реттеу әсері).

Экономикадағы нақты мөлшерлеменің теріс мәні 2023 жылға дейін сақталады

Базалық мөлшерлеме 2023 жылдың бірінші тоқсанында жоғары болады, бірақ одан кейін елдегі инфляциялық қысымның шыңынан өтіп, біртіндеп төмендеуі мүмкін. Бұл ретте 2023 жылдың соңына қарай қаржы секторының сарапшылары пайыздық мөлшерлеме ағымдағы деңгейден 16,75% – ға (-325 базистік тармақ) жылдық 13,5%-ға дейін төмендейді деген болжам жасап отыр.

Осылайша, ел экономикасы үшін тепе-теңдік деңгейінде 3-4% шегінде. Қазіргі уақытта экономикадағы нақты пайыздық мөлшерлеме -2,85% (базалық минус инфляция) құрайды және сарапшылардың болжамы бойынша келесі жыл бойы теріс болып қалады (2023 жылдың соңына қарай -0,8%), бұл теңгелік активтердің тартымдылығына және ұлттық валюта бағамына теріс әсер ететін болады.