Белгілі коуч және Doing less теориясының негізін қалаған Питер Тейлор «адам басына көп шаруа алса, тезірек өсемін деп ойласа, қателеседі» дейді. Ол алға жылжытпайды, керісінше қажытады. Еріншектіктің де пайдалы тұсы бар деседі. Бүгінгі материалымызда осы туралы толығырақ айтқанды жөн көрдік.
Шаруа аз болған сайын, одан көбірек ләззат аламыз
Адамдарды мынадай екі түрге бөлейік. Біріншісі — балапан. Ол бір маңызды іспен шұғылданатын кезде параллель басқа шаруаларға ойын бөліп, алаңдай береді. Сөйтіп күші сарқылып қалады. Ал екінші тип: аққу. Ол байыппен, маздана қозғалады. Бірақ басты мақсатын жақсы біледі де, сол бағытқа асықпай жылжиды. Мәселен, сіз жұмыс істейтін әйелсіз, анасыз делік. Егер жұмыста да табысты, үйде де керемет келіншек, балаларына көңіл бөлетін ана бола алсаңыз, керемет емес пе? Сөйте тұра жанықпайсыз, «күймейсіз». Мұндай адамдарды аққуға теңейміз. Әлбетте, бәрі осы екінші типтегі адам болсам дейді. Ал енді бұл ретте Тейлор теориясы не дейді?
Питер Тейлор — тайм-менеджменттің майын ішкен маман. Оның айтуынша, өмірде жетістікке жетудің кілтін жалқаулықтан табуға болады екен. Өзіңді жұмыстан босату, баяу қозғалу секілді қасиеттерді дамыту керек. Осыларды бойыңызға сіңірген кезде өліп-талып жұмыс істеген, бір уақытта 5-6 жобаны атқарғаннан да артық нәтижеге қол жеткізе бастайсыз. Адамның миы бос болған кезде креатив ойлау қабілетін артады. Жұмысына энтузиазммен қарайды. Ең бастысы, аяқты көтеріп жатуға мүмкіндік беретін бос уақыт пайда болады.
Мәселен сізді электрон поштада оқылмаған қанша хат бар? Санаулы ма? Әлде өте көп пе? Егер ашылмағанының санына жету қиын болса, демек сіз керек хатты іздеуге көп уақытыңызды жоғалтасыз деген сөз. Көрмей қалып, өтіп кетіп, одан кейін тағы бір айналып қарап шығу керек болады. Сондықтан Тейлордың ұсынатын басты ережелерінің бірі — өмірде стрессті барынша азайтып, тиянақтау керек. Оның The Lazy Winners яки «Жалқау жеңімпаздар» деген кітабы бар. Сол жерде біраз пайдалы кеңес жазылған. Шексіз көп шаруадан, «жоқ» деп айта алмай, ақыры мойнына көп артық нәрсе іліп алудан құтылуға көмектеседі. Автордың ережелері айтарлықтай қиын да емес. Еркіншек принциптерді ұстану арқылы өмірді жақсартуға әбден болады.
80/20 ережесі
Негізі біздің 80 пайыз күш салғанымыз нағыз қажеттіліктің 20 пайызына тең. Бұл қалай? Түсінікті тілде жеткізіп көрейік. Сіз үйдегі бар киімнің 20 пайызын 80 пайыз жағдайда киесіз. Болмаса, бос уақытымыздың 80 пайызын барлық досымыздың ішіндегі ең жақын 20 пайызымен өткіземіз. Бұл дегеніміз — бізге осы тәсілді өміріміздің бүкіл саласына енгізу керек деген сөз. Ең күш салу керек 20 пайыз істі анықтап алып, басқаларынан бас тарту қажет. Теория жүзінде бәрі оңай көрінгенімен, шын өмірде іске асыру қиын болуы мүмкін. Ондайда уақытыңыз бен күшіңізді көбіне жұмсайтын нәрсені анықтаңыз.
«Жоқ» деп айтып үйрену керек
Гандидің мынадай сөзі бар: «Қиындықпен айтылған «жоқ», мәселені шешу үшін ғана немесе жай құтылу үшін айтылған «иә» сөзінен әлдеқайда артық». Осыны үнемі есте ұстаңыз. Қанша қысылсаңыз да, кейде бас тарту керек. Өйткені «иә» деп ұялғаннан келіскеніңіз, кейін өзіңізге жүк болады. Мысалы, сізге жұмыста қосымша тапсырма берді. Оған ақы төленбейді. Орындамаймын деп айтуға ұяласыз да, ала бересіз. Ақыры өзіңіз шаршайсыз. Мұндайда қанша жерден қиын боп тұрса да, «жоқ» деп үйреніңіз. Бастығыңызға немесе тапсырыс берушіге қосымша ақы сұрағаныңыз немесе қасыңызға көмекші беруін сұрағаныңыз ұнамай қалуы мүмкін. Есесіне, жұмысыңызды жеңілдеттіңіз. Әрине, «жоқ» деп айта алу үшін де алдымен бедел жинап алу керек. Енді бастаған кезде көбірек жұмыс істеп, шауып жүру қажет болады. Есесіне, жақсы абырой жинап алған соң қалауыңды қаймықпай айта аласың. Бұл жерде бастысы — бедел жию. «Еңбек етсең, емерсің» деген осы. Бастапқыда өзіңіз шапқылайсыз, кейін біреуге тапсырма беріп қойып отырасыз.
To-do-list жасаудың керегі жоқ
Бірден ескерте кетейік. Бұл — Питердің ұсынатын ережесі. Естеріңізде болса, бұған дейін тайм-менеджмент ұйымдастыруға қатысты бірталай материал бергенбіз. Оның ішінде кей кеңестер бұл мақалаға керағар болуы мүмкін. Сондықтан осыны ескеруіңізді сұраймыз. Тейлордың айтуынша, атқаратын істердің тізімін жасау — уақыт алатын бос шаруа. Яғни олардың ішінде көпшілігі тіпті істеуге міндетті болмай шығады. Ең алдымен, өзіңіз жасаған тізімді қолыңызға алыңыз. Сөйтіп маңызына қарай сорттап шығыңыз. Әрқайсысына жеке тоқталып, «Мына нәрсені істегім келе ме?», «Мынаны істеуім керек пе?» деп өзіңізге сұрақ қойыңыз. Егер екі сауалға да «иә» деп жауап берсеңіз, демек бұл нәрсе расында маңызды дегенді білдіреді. Реттеп шыққан соң оның ішінде бастапқыдағыдай ұзын-сонар тізім қалмайды. Саны әлдеқайда азаяды. Тіпті 2-3 шаруа ғана қалуы мүмкін. Міне, сол істер — сіздің қалауыңызға дөп түсетін әрі маңыздылары. Бірақ Питер жалпы тізім дегенді ұнатпайды екен. Оның айтуынша, «қазір жасап тастауға болатын шаруаны тізімге жазып, сақтаудың керегі қанша? Оны жай ғана істеу керек». Сонда миыңыз босап қалады. Өйткені тізімдегі барлық шаруа атқарылды.
Қазір doing less философиясы әсіресе коучиң саласында аса танымал. Белгілі коуч Марк Лессер «Аз істеп, көп нәрсеге қол жеткіз» деген кітабында doing less жайлы жазады. Ол былай дейді: «Біз көбіне мойнымыздағы шаруаны азайтсақ, еріншек болып кетеміз деп қорқамыз. Ал негізі мұнымыз қате. Шын мәнінде, аз істеген сайын біз расында қол жеткізіп жатқан нәрселерімізден көбірек рахат аламыз». Автор жұмыс уақытында шаруа қатты қызып жатқан кезде бір ауық ой бөлуге кеңес береді. Әсіресе, медитация жасаған дұрыс дейді. Тереңірек тыныстаған пайдалы. Бұл бойдағы ауырлықты алады. Сөйтіп бір істі беріліп істеуге мүмкіндік береді. Қажет емес істерді ысырып қойып, ең керек, ең маңызды дегендеріне көңіл бөлген жақсы.
Pomodoro Technique
Таймер әдісі көпшілікке таныс болар? Doing less ішінде «Қызанақ тәсілі» де бар. Бұл әдісті Франческо Чирилло ойлап тапқан. Бұрын америкалық отбасыларда қызанақ түрінде асүй таймері болған екен. Әдіс аты осыдан шыққан. Мұнда бір жұмысқа 25 минут уақыт бөлу керек. Осынша уақыт бойы тек бір іске екпін қоясыз. Сөйтіп 25 минут өткен соң міндетті түрде үзіліс жасауыңыз қажет. Теорияда бұл әдіс несімен жақсы баға алды?
Өзіңіздегі жасалуы керек істердің тізімін қарап шығыңыз да, ішіндегі ең маңызды бірін таңдаңыз. сөйтіп таймер қосыңыз да, соны істеуге кірісіңіз. Басқа ештеңеге алаңдамаңыз. Бар назарыңыз сонда болсын. Таймер 25 минут өткен сайын тарсылмайды. Бес минут тынығып аласыз да, тағы 25 минут жұмыс істейсіз. Әр төрт «қызанақ» сайын үзілісті ұзартып, 10-15 минуттай демалуыңыз керек. Егер жұмысыңыз 5 қызанақтан көп уақыт алатын болса, онда оны бірнеше бөлікке бөлген дұрыс. Бұл қызанақ тәсілі тапсырмаларды топтастырып, бір нәрсеге екпін қоюға көмектеседі. Соның арқасында шаруаларыңызды жоспарлау жеңілдейді. Көбіне бағдарламалаушыларға осы әдіс өте жақсы үйлеседі.
Бос уақыт көп болса, жаңа ұсыныстарға ашық боласыз
Айтқандай, doing less-те тәсіл түрі көп. Солардың барлығы берлік өнімділікті арттырып, уақыт пен күшті үнемдеуге көмектеседі. Соның ішінде мынадай пайдасы бар:
- Артық жұмыс алмаңыз. Кей шаруаларды тіпті істеудің керегі болмауы мүмкін. Сондықтан мейлінше тапсырмаларды азайтқан абзал.
- «Жоқ» деп бас тартып үйреніңіз. Әрине, кез келген өтінішке «жоқ» дей беріңіз деген сөз емес. Әйтпесе, көп ұзамай жұмыстан шығарып жіберуі мүмкін. Бұл ретте біз артық жұмыс істегіңіз келмеген кезде бас шұлғып, мойынға іле бермеу туралы ғана айтып отырмыз. Негізі адам өз ішіне үңіліп, ішкі дауысына құлақ аса білсе, көп шешімді дұрыс қабылдауға болады.
- Ойыңызды бөлетін нәрселерді алып тастаңыз. Әсіресе, телефонға келетін хабарламалар кейде кедергі болады. Болмаса, электрон пошта ашық тұрса, шиқылдап хат келсе де кері әсер беруі мүмкін. Бір іске дұрыстап кіріскен кезде басқа нәрселерді қоя тұрған дұрыс.
- Үзіліс жасап тұрыңыз. Күндіз кейде ұйықтап алған да пайдалы. Қашан, қанша уақытқа, қалай тынығуды әркім қалауына қарай шешеді. Бастысы, демалыссыз істей бермей, арасында үзіліс алып тұрыңыз. Эмоциялық жанып кетудің басты себебі — тынбай жұмыс істеу.
- Прокрастинацияның пайдасын көріңіз. Мұны көпшілігі жаман әдет деп ойлауы мүмкін. Әйтсе де, кейде оны да жақсы бағытқа бұруға болады. Мысалы, бір істі істеуге мойын жар бермей жүруі мүмкін. Сол екі аралықтағы уақытты пайдалы дүниеге арнасаңыз болады. Бұрын істеуге қолыңыз тимей жүрген нәрсені істеп тастай аласыз. Айталық, жұмыс үстелін жинастырып, керек емес қағаздарды лақтырып, сорттап қойсаңыз болады.
