Мұнайдың қымбаттауынан ҚР экспорт көлемі қаншалықты өсті?

Биылғы қаңтар–қазан айларында Қазақстанға тауар экспортынан 71 млрд АҚШ долларынан астам қаржы түсті — бұл соңғы жылдардағы осы кезеңдегі рекордтық көрсеткіш. Бұдан жоғары көрсеткіш тек 2011–2013 жылдары ғана болған.

Биылғы қаңтар–қазан айларында шетелге жеткізу құнының өсу динамикасы да өткен жылдармен салыстырғанда жоғары: 44,9% өскен. Цифрларға қарайтын болсақ, өсімге негізінен шикізаттық факторлардың әсер еткенін байқаймыз: мұнай мен металдар елдің негізгі экспорттық тауарлары болып қала береді.

ҚР-ның ең маңызды он экспорттық позициясы шикізат пен қоспасы аз өнімдерден тұрады. Тізімнің басында ақшалай жағынан да, жеткізілімдердің физикалық көлемі бойынша маңызды тауар — шикі мұнай мен мұнай өнімдері. Биылғы он айда Қазақстанға қара алтынды шетелге сатудан 41,6 млрд АҚШ доллары түсті, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 59% артық. Бұл ретте физикалық көлем аздап өзгерді (0,3% көбейді). Табыс динамикасының өсіміне халықаралық нарықтағы бағаның қымбаттауы себеп болған.

Экспорттың жалпы көлеміндегі мұнай өнімдерінен түсетін түсімдердің үлесі Қазақстанның шикізаттың осы түріне тәуелділігінің артып келе жатқанын көрсетті. Егер өткен жылдың он айында мұнай өнімдерінің жалпы экспорттағы үлесі 53,1%-ды құраса, 2022 жылы бұл көрсеткіш 58,4%-ға өсті.

Мұнай өнімдері бағасының көтерілуі қазақстандық экспорттың жалпы өсіміне қаншалықты күшті әсер еткенін мына сандардан көруге болады. Жалпы, биылғы қаңтар–қазан айларында елімізге экспорттық жеткізілімдер 2021 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 22 млрд АҚШ долларына көбейді. Оның 70%-ы немесе 15,4 млрд АҚШ доллары мұнайдан түсті.

Еуропа елдері дәстүрлі түрде Қазақстан мұнайының негізгі импорттаушылары. Экспорттың үштен бір бөлігі дерлік құндық мәнде Италияға, 9,3% Нидерландыға, 5,3% Францияға жіберілді. Негізгі сатып алушылар қатарында Оңтүстік Корея (9,4%) мен Қытай (8,6%) да бар.

Негізгі экспорттық тауарлардың ондығына қара және түсті металлургия өнімдері — ферроқорытпалар (2,58 млрд АҚШ доллары), мыс (3,29 млрд АҚШ доллары) және мырыш (706 млн АҚШ доллары) кірді. Есепті кезеңде олар жылдық өсудің жақсы серпінін көрсетті: тиісінше 39%, 13,7% және 24,4%. Бұл ретте темір қорытпалары мен мырыштан түскен табыс бағаның қымбаттауынан көбейсе, мыс қорытпалары экспорттың шамалы өсуіне байланысты өсті.

Ақшалай түрде ең көп өсім көмірде тіркелді. 2022 жылы Қазақстан отынның осы түрін сатудан — 819 млн АҚШ доллары көлемінде табыс тапты, бұл 2021 жылдың қаңтар–қазан айларындағы 392 млн АҚШ долларымен салыстырғанда екі есе көп. Себебі әлемдік нарықта көмірдің қымбаттауында ғана емес. Биыл Қазақстан да бұл өнімді жеткізу географиясын 12-ден 29 елге дейін кеңейтті.