Қазақстандағы егде жастағы адамдардың тек 1%-ы ғана өздерін бай санайды

Еуропалық экономикалық комиссия қарттардың дұрыс қартаюына қандай факторлар кедергі келтіретінін және оларға қалай әсер ететінін бағалау үшін Белсенді ұзақ өмір сүру индексін (БҚӨСИ) әзірледі. Бұл ретте «дұрыс қартаю» зейнеткер жасына қарай бұрынғысынша қоғамның белсенді қатысушысы болып қала беру, физикалық және психикалық денсаулық деңгейін сақтау, кедейлікте өмір сүрмеу және қауіптің болмауы деген сөз.

Қазақстанда БҚӨСИ екі жылда бір рет есептеледі, зерттеулерді БҰҰ Халық қорының қолдауымен Ұлттық статистика бюросының мамандары жүргізеді. 2022 жылғы деректерге сәйкес, Қазақстандағы БҚӨСИ 37,1%-ды құрады, 2020 жылы бұл көрсеткіш нашар 36%. Белсенді ұзақ өмір сүру әлеуетінің 100% идеал мүмкіндігінің Қазақстанда 62,9%-ы пайдаланылмайды.

Еуропаның 28 елінің (ЕО және Ұлыбритания) және Қазақстанның деректерін салыстыра отырып, Қазақстан 2020 жылы БҚӨСИ рейтингінің ортасында — 15-орында болғанын атап өтуге болады.

Қазақстандағы зейнеткерлер өмірінің қай саласы ақсайтынын түсіну үшін индексті құрамдас бөліктер бойынша талдау қажет. 2022 жылы егде жастағы адамдардың жалпы дене белсенділігі (әлеуетті 33,3% ғана пайдаланды) және олардың саяси өмірге араласуы (тек ғана 7,4%), жұмыспен қамтуы (31,9%) және әлеуметтік байланыстары (35,3%) бойынша төмен көрсеткіштер тіркелді. Кемшіліктерге қарттардың біреумен бірге тұру мүмкіндігі де жатады.

Қартаю факторларының арасында ҰСБ сарапшылары жақсы медианды табыс (100%), қарттардың білім деңгейі (99,7%), кедейлік қаупінің жоқтығы (99,9%) және материалдық айырылу қаупінің жоқтығы (83,3%) көрсеткіштерінің жақсы екенін айтады. Бұл статистикалық деректер зейнеткерлердің материалдық әл-ауқаты тұрғысынан кем дегенде ресми түрде оптимизм сезімін береді.

Зейнеткерлердің нені алуға жағдайлары жетпейді? Бұл сұрақты егде жастағы қазақстандықтарға ҚСБ сарапшылары іріктеу сауалнамасы кезінде қойды.

2021 жылғы мәліметтердің нәтижелері көрсеткендей, 60 жастан асқан қарт адамдары бар әрбір төртінші отбасының екі күн сайын ет немесе балық қосылған ыстық тамақ ішуге мүмкіндігі жоқ.

Әрбір бесінші отбасында күтпеген шығындарға ақша жоқ, олар қарызға немесе несиеге батуға мәжбүр.

Үй шаруашылықтарының 16,5%-ы кенеттен жарамсыз болып қалса, жаңа киім немесе аяқ киім сатып алуға дәулетті емес.

Ал мұндай отбасылардың 7,4%-ы қарызсыз жақынын жерлей алмайды.