Еліміздің қай өңірінің ауасы лас?

Экологиялық салауат пен қоршаған ортаны қорғау — әлемнің көптеген елдерінің басты міндеттерінің бірі. Кем дегенде 155 мемлекет өз азаматтарының ұлттық заңдарға немесе Адам құқықтарының жалпыға бірдей декларациясы сияқты халықаралық келісімдерге сәйкес салауатты ортада өмір сүруге құқығы бар екенін мойындайды.

Осыған қарамастан, Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының бағалауы бойынша, барлық өлім-жітімнің 23%-ы ауаның ластануы, судың ластануы және химиялық әсер ету сияқты экологиялық қауіптерге байланысты.

Қазақстанда да экология мәселесі өткір. Ауаның сапасы қоршаған ортаны қорғауда шешуші рөл атқарады. Соңғы 5 жылда, 2018–2022 жылдары, Астана, Қарағанды, Жезқазған және Теміртау қалаларында атмосфералық ауаның тұрақты жоғары ластануы байқалды. Өңірлер бойынша толығырақ ақпарат кестеде берілген.

Мысалы, Астанада атмосфералық ауаның ластануы негізінен жылу электр станциялары мен жеке секторды жылытудың шығарындыларымен қатар жүретін жылдың суық кезеңіне тән. Қаланың қозғалыссыз қиылыстарындағы ауаның азот диоксидімен ластануы автомобиль көлігінің айтарлықтай теріс үлесін көрсетеді.

Қарағандыда да жағдай осыған ұқсас: атмосфераның ластануына негізгі әсер жылу электр станциялары мен жеке сектордағы жылу шығарындыларымен өндіріледі, бірақ өнеркәсіптік кәсіпорындардың шығарындылары қосылады.

Теміртауда ластану кез келген маусымға тән, ол қаланың өнеркәсіптік және металлургиялық кәсіпорындарынан, ал қыста, сонымен қатар жылу электр станциялары мен жеке сектордағы жылудан шығарылатын шығарындылардың әсерімен күшейеді.

Мұндай экологиялық проблемалар кез келген мемлекетте қоршаған ортаны қорғау үшін қомақты инвестицияны қажет етеді. ҚР СЖРА Ұлттық статистика бюросының мәліметінше, Қазақстанда 2018 жылдан 2021 жылға дейін осы бағыттағы инвестиция көлемінің серпінді өсуі байқалды. Дегенмен, 2022 жылдың өзінде көрсеткіштердің айтарлықтай төмендеуі байқалды. Мәселен, 2022 жылғы қаңтар–желтоқсанның қорытындысы бойынша ҚР-да қоршаған ортаны қорғауға бағытталған күрделі салымдар 80,6 млрд теңгені құрады, бұл өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда бірден 50,8% аз.

Жалпы, соңғы 5 жылда (2018–2022 жылдар аралығында) инвестиция көлемі 600 млрд теңгеге жуықтаса, мысалы, алдыңғы бес жылда бұл көрсеткіш 235,9 млрд теңгені құраған.

Бір айта кетерлік жайт, тұтастай алғанда елдегі инвестицияның жалпы көлемінен қоршаған ортаны қорғауға бағытталған инвестицияның үлесін қарастыратын болсақ, онда бұл өте мардымсыз — 2022 жылы небәрі 0,54%.