Былтыр азық-түлік бағасы рекордтық түрде қымбаттады

Өткен жылы, ФАО мәліметінше, әлемде азық-түлік бағасының рекордтық өсімі байқалды. 2022 жылдың соңында ФАО азық-түлік бағасының индексі (ФАБИ) орташа есеппен 143,7 тармақты құрады, бұл 2021 жылмен салыстырғанда 18 тармаққа жоғары.

ФАБИ ай сайынғы және жылдық баға өзгерістерін көрсетеді. 2022 жылға арналған көрсеткіштер алғашқы айларда рекордтық көрсеткіштердің тіркелуіне байланысты деректерді жинау басталғаннан бері (яғни, 1990 жылдан бері) ең жоғары болып шықты.

Бұл ретте 2022 жылғы желтоқсанда ФАБИ орташа мәні 132,4 тармақты құрады, бұл қарашамен салыстырғанда 2,6 тармаққа аз. Құлау 2022 жылдың сәуір айында басталды, ол кезде индекс 158,4 тармақты құрады (наурыз айында — 159,7 тармақ). Индекстің төмендеуіне өсімдік майының әлемдік бағасының күрт төмендеуі әсер етті.

2022 жылғы желтоқсанда азық-түліктің негізгі санаттары арасында ең үлкен көрсеткіш дәнді дақылдар бойынша тіркелді: 147,3 тармақ. Бұл қарашамен салыстырғанда 2,9 тармаққа аз, бірақ 2021 жылдың желтоқсанымен салыстырғанда 6,8 тармаққа артық. Мамандар астық жинау науқанынан кейін желтоқсанда астық сату жағдайы жақсарғанын, бұл экспорттаушылар арасындағы бәсекелестіктің күшеюіне байланысты, нәтижесінде бидай бағасының төмендеуіне әкелгенін атап өтті.

Өсімдік майы бағасының индексі қарашадан 10,3 тармаққа, 2021 жылғы желтоқсанмен салыстырғанда 34,1 тармаққа төмендеп, 144,4 тармақты құрады. Индекстің мұндай төмендеуі пальма, соя, рапс және күнбағыс майларының әлемдік баға белгілеулерінің төмендеуіне байланысты болды.

Сүт өнімдері бағасының индексі қарашадан 1,5 тармаққа, 2021 жылғы желтоқсанмен салыстырғанда 10,1 тармаққа жоғары 139,1 тармақты құрады. Бұл сегменттегі жағдай келесідей: ірімшіктің әлемдік бағасы негізінен күшті әлемдік сұранысқа, сондай-ақ экспорттық ұсыныстың біршама шектелуіне байланысты көтерілді. Керісінше, сары майдың жаһандық бағасы алтыншы ай қатарынан төмендеуін жалғастырды, бұл импорттық сұраныстың жалғасуы мен қысқа мерзімді қажеттіліктерді өтеу үшін ішкі қорлардың мол болуына байланысты.

Қант бағасының индексі 2022 жылғы желтоқсанда 117,2 тармақты құрады, бұл қарашадан 2,8 тармаққа және 2021 жылғы желтоқсаннан 0,7 тармаққа жоғары. Қант бағасының көтерілуіне ауа-райының қолайсыз жағдайлары қант экспорты бойынша әлемде екінші орында тұрған Үндістандағы егін жинауға әсер етеді деген қорқынышпен және Таиланд пен Аустралиядағы қант қамысын өңдеудің кешігуімен түсіндіріледі.

Ет бағасының индексі 113,8 тармақты құрады, қарашадан 1,4 тармаққа төмендеді, бірақ 2021 жылдың желтоқсанынан 2,8 тармаққа жоғары. 2022 жылғы желтоқсанда индекстің төмендеуі сиыр еті мен құс етінің әлемдік бағасының төмендеуіне байланысты болды, бұл шошқа және қой еті бағасының өсуін ішінара өтеді.

Statista мәліметінше, әлемдік инфляция 2021 жылы 4,7% құрады және 2022 жылы 8,8% болады деп болжануда. Сарапшылар 2027 жылы 3,3%-ға дейін төмендейді деп болжайды.

Әзірге алдағы бірнеше жылға болжам мынадай: 2023 жылы — 6,5%, 2024 жылы — 4,1%, 2025 жылы — 3,6%, 2026 жылы — 3,4%.

Ourworldindata мәліметінше, 2021 жылы азық-түлік тауарлары Нигерия, Мьянма және Кения сияқты кедей елдердегі тұтынушылық шығындардың ең үлкен үлесін алды: тиісінше 59%, 56,6% және 56,1%.

Бұл көрсеткіш бойынша ең нашар елдердің ондығына Бангладеш, Лаос, Ангола, Қазақстан (бұл жерде азық-түлік шығындары жалпы шығынның 49,4%-ы), Өзбекстан (46,5%) Камерун және Уганда да кірді.

Ең нашар елдердің қатарында ТМД-ның екі елі ғана болса, басқаларында жағдай жақсырақ. Мәселен, мысалы, Ресейде шығындардың 29%-ы азық-түлікке жұмсалды, абізбен айырмашылық жер мен көктей.

Рейтингтегі ең үздік көрсеткіштер АҚШ, Сингапур, Ұлыбритания, Ирландия және Швейцарияда.