Well-being менеджер: ұжымдық мәдениеттегі жаңа бағыт

Ұжым мәдениетінде заманына қарай жаңа бағыт пайда болып отыратыны бар. Мысалы, кейінгі жылдары well-being мәдениеті түсінігі қосылды. Компанияда бірлік пен береке орнап, қызметкерлері қажып кетпес үшін қолданылатын тың құрал мен әдіс десек болады. Бүгінгі материалымызда осы туралы айтамыз.

Well-being деген не?

Ағылшын тілінен аударғанда «әл-ауқат» дегенді білдіреді. Бұл терминді корпоратив мәдениетке қатысты қолданғанда адамның толықтай көңілінен шығатын ортада жұмыс істеуіне мүмкіндік беру дегенге саяды. Яғни well-being бағдарламалар қызметкерлердің ішкі күйін реттеуге арналған комплекстерден тұрады. Бұл жұмысшылардың жағдайын жақсартып қана қоймай, мекеменің нарықтағы бәсекеге қабілетті болуына жол ашады.

Жұмыс барысында жайбарақат күйде жүргеннің қандай пайдасы бар? Мысалы, әріптестермен арада жақсы байланыс орнаған, жалақы көңіліңізден шығады, жұмыстың бәрі жоспармен, ретімен жүріп жатыр. Бұдан бөлек, физикалық және психикалық процестер де ескеріледі. Жалпы алғанда мұндағы басты мақсат — күйзеліс тудыратын, көп уақыт алатын, алаң қылатын дүниелерді мейлінше азайту, түбегейлі тамырымен жою.

Бұл қаншалықты қажет?

Керек емес деп ешкім айта қоймас. Себебі қызметкер өзін жайлы сезінсе, жұмыс барысы да жақсы жүреді. Өнімді жұмыс істейді, қызметін керемет атқарады, қажып, эмоциялық тұрғыда «жанып» кетпейді. Компания қызметкерлері қаншалықты жақсы жұмыс істесе, экономикалық та, басқа да көрсеткіштер соған сай өседі. Әл-ауқат мынадай бес компоненттен тұрады деседі:

Физикалық саулық. Жұмыста травма жоқ, демалуға мүмкіндік бар. Қажет кезде үзіліс ала аласыз.
Психикалық саулық. Жұмыс істеймін деп қажып кетпейсіз. Иығыңызға артылған жұмыс шамадан тыс емес. Күйзеліске түспейсіз.
Әлеуметтік ахуал. Отбасында да, жұмыста да қарым-қатынас жақсы. Жеке өмір мен жұмыс арасында баланс бар.
Қаржылық тұрғыда бәрі көңіліңізден шығады. Жалақыңыз ойдағыдай, қаражатты жоспарлауға бар мүмкіндік жасалған. Ертеңгі күніңізге сеніміңіз жоғары.
Мансап жолында көтерілуге мүмкіндік. Білігіңізді қалай қолдану керегін білесіз. Тәжірибеңіз бен алған біліміңіз арқылы карьера жасай алатыныңызға сенімдісіз.

Міне, осы бес бағыт бойынша дамытып, реттеген кезде бағдарлама жағымды әсер бере бастайды. Өйткені мұның қай-қайсысы болсын қызметкердің жеке басын, қоғамдағы рөлін нығайтуға бағытталған. Ал ертеңіне сенімді, аяғын нық басатын адам тау қопарар күшке ие. Бұл компанияға тек жақсы жағынан әсер етеді.

Мұндай бағдарламаны қалай жасауға болады?

Компанияға бұл бағдарламаны енгізу үшін үш кезеңнен тұратын жұмыс атқарылады:

Дайындық кезеңі. Алдымен қызметкерлер арасында сауалнама жүргізу керек. Өйткені кез келген жаңашылдық енгізер бұрын зерттеу жасалуы шарт. Соның нәтижесіне байланысты әрмен қарай жасалатын қадамдар белгілі болады. Команданың қазіргі жай-күйін анықтап алып, жақсарту үшін не істеу керегін түсінесіз.
Іске асыру кезеңі. Бірінші қадамнан жалпы көрініс пайда болды. Енді қажет құралдарды қарастырамыз. Мұнда да қызметкерлердің ой-пікіріне құлақ асу керек. Бағдарламаның кей тұсы сәйкес келмесе, өз ыңғайыңызға қарай реттеп аласыз.
Бақылау және ақпарат жинау. Ақпарат жинап, кері байланыс алып отыру қай кезенде де маңызды. Іске асыра бастаған соң, қызметкерлерге қалай әсер етті, әлдебір өзгеріс бар ма? Кері кетпеді ме? Алға қойған мақсаттарға қарай жылжып жатсыздар ма? Соны бақылайсыз. Егер ойдағыдай жүрмесе, Демек өзгерту керек. Жаңадан ойластырып, дәл сіздерге сай келетін құралдарды қолдануға тырысыңыз. Өйткені әр компанияның бағыты, сұранысы әртүрлі.

Well-being мәдениетпен кім айналысуы керек?

Бұл бағдарламаны әзірлейтін, жүргізетін арнайы менеджер бар. Яғни бәрін бастан-аяқ қадағалайды. Нарыққа зерттеу жасап, қызметкерлердің хал-ахуалын анықтайды. Сөйтіп компанияға керек құралдар мен механизмдер ойлап тауып, енгізеді. Бір мәселені бірнеше шешім ұсынып, әрқайсысын сынап көреді. Well-being менеджердің басты міндеті — берекелі экожүйе құру. Қызметкерлер барын салып, қуана-қуана жұмыс істейтін орта қалыптастыруға ат салысады. Тіпті сырттағылар сол жерде жұмыс істегісі келетіндей аура жасауы керек.

Оның бойында қандай қабілеттер болуы қажет? Бұл жұмысты қарым-қатынас жасау шебері орындауы керек болғандықтан, коммуникация машығы мықты адамға беріледі. Жоғары оқу орнын бітірген адам болуы керек деген талабы бар компанияларға гуманитар бағытты тәмамдаған адамды таңдаған абзал. Одан бөлек, мынадай қабілеті бар болса артық болмайды:

Эмоциялық интеллект;
Басқару қабілеті;
Аналитикалық машық;
Мәселелерді шеше білу;
Шешім қабылдай алу;
Өз-өзін дамытып отыратын.

Яғни уел-бейң менеджерге керек негізгі машықтың дені басқалармен қарым-қатынас жасай алатын, мәселе шеше алатын базалық soft-skills-дан тұрады.

Қандай қателіктер жиі жіберіледі?

Бұл бағдарлама жаңадан енгізіліп жатқандықтан, көпшілігі бастапқы кезде қателіктер жіберуі мүмкін. Тіпті артық қыламын деп, тыртық қылып алуы да ғажап емес. Біз жиі кездесетін бірнешеуіне тоқталайық:

Well-being HR-бөлімнің жобасы ретінде қосылмауы керек. Өйткені егер осылай кірістірілсе, бағдарламада басқа бөлімдер тысқары қалып қояды. Ал ондай кезде пайдасы азырақ болады.
Бағдарлама басшылықтың айтуымен енгізіледі. Нақтырақ айтқанда, қызметкерлердің ой-пікірін сұрамастан, бастықтың қалауына қарай құрылады. Кері байланыс болмаған жерде әсер де болмайды. Сондықтан well-being енгізудегі басты шарт — қызметкер қалауына құлақ асу, оларға не керегін, не жетіспей жүргенін анықтау.
Уел-бейң тиімділігін тексеру үшін KPI қою. Бұл тіпті дұрыс емес. Басты минусы сол — мұндай жағдайда әлдебір көрсеткіштер төмен болып шықса, сыйақыдан құр қалдырып, басқа да төлемдерді бермей қою сияқты шаралар болады. Яғни KPI болса, жағдай жақсармай, керісінше әсер беріп кетуі мүмкін. Сол себепті көрсеткіштер көңілден шықпаса реттеудің қамына кіріскен дұрыс.
Қаржылық жағдайды жақсарту арқылы бәрін реттеуге тырысу. Әрине, жоғары жалақы жақсы. Бірақ бұл компаниядағы барлық мәселені шешіп бермейді. Айлықты өсіргенімен, стресс те өсетін болса, одан пайда жоқ. Психикалық, эмоциялық күйге мән беру керек.
Well-being бағдарламасын қысқа мерзімді жоба деп ойлау. Негізі бұл бағдарламаны енгізу, айтарлықтай нәтижеге қол жеткізу оңай шаруа емес. Оған біраз тер төгу керек. Өйткені кейбір психологиялық, әлеуметтік аспектілер бірден емес, бірте-бірте жақсарады. Оған уақыт қажет.
Бағдарламаны көңіл көтеретін, ойын-сауықтық деп қабылдау. Иә, кейде күйбең тіршілікті көңілді ойындар арқылы жадыратуға болады. Бірақ бұл жеткіліксіз. Одан бөлек құралдарды да қолдану қажет. Ішкі күйі нашар адамның ойын ойнап, сауық құратын жағдайы болмайтынын ескеріңіз.
Басқару стилі сәйкес келмесе де, уел-бейң бағдарлама енгізуге тырысу. Айталық, иерархия сақталатын, авторитар менеджмент стилі ұсталатын компанияға бұл қаншалықты әсер береді деп ойлайсыз? Сондықтан компанияға well-being сынды философия енгізер бұрын жақсылап ойлану керек. Оны ішкі процестер, коммуникациялар, басқару стилі секілді дүниелер сай етіп құрастыру қажет. Жалпы алғанда әр қызметкер маңызды, ортақ нәтижеге барлығының үлесі барын білетін компанияға бұл философия үйлесе кетеді.