Қазақстанның конституциялық соты елдің сот жүйесін жетілдіруді ұсынды

Конституциялық сот Жоғарғы сот пен Жоғарғы сот кеңесіне сот жүйесі саласындағы заңнаманы жетілдіру мәселесін қарастыруды ұсынды. Бұл туралы ҚазАқпарат ведомствоның баспасөз қызметіне сілтеме жасап хабарлады.

Конституциялық сотқа азамат К.К. Дүйсембиевтен Жоғарғы сот жанындағы сот төрелігінің сапасы жөніндегі комиссияның шешіміне қатысты өтінішті тек Жоғарғы сот кеңесіне шағым жасай алу бойынша өтініш келіп түсті.

Өтініш авторының пікірінше, комиссияның немесе сот жюриінің шешімдеріне жоғары сот кеңесіне ғана шағым жасау нормалары адамдардың Конституцияда көзделген азаматтың сот арқылы қорғалуына және өз құқығын іске асыруына мүмкіндік бермейді.

Осы орайда Конституциялық соттың шешімі келесідей.

Жоғарғы сот және Жоғарғы сот кеңесі судьяларының құқығын неғұрлым толық қамтамасыз ету мақсатында Конституциялық соттың нормативтік қаулыда қамтылатын құқықтық ұстанымдарына сәйкес Қазақстан Республикасының сот жүйесі мен судьяларының мәртебесі туралы заңнаманы одан әрі жетілдіру мәселесін қарау ұсынылады.

Конституциялық соттың ұстанымдарына сәйкес, сот қызметінің өзіндік ерекшелігі судьялар тәуелсіздігі кепілдіктерін қамтамасыз етудің, біліктілігі мен моральдық-әдеп қасиеттерінің жоғары деңгейінің қажеттілігін алдын ала айқындайды. Осыған байланысты мемлекет азаматтар үшін судья лауазымдарына орналасу қағидаларын айқындауға, ерекше талаптар қоюға және тыйым салулар мен шектеулер, сондай-ақ өкілеттігін тоқтату рәсімдерін белгілеуге құқылы.

Конституцияның 79-бабының 1-тармағында судьяның өкілеттігі заңда белгіленген негіздер бойынша тоқтатылады. Атап айтқанда, кәсіптік жарамсыздығына байланысты, судьяның атқаратын лауазымына сәйкес келмеген жағдайда, сондай-ақ судья тәртіпті бұзып теріс қылық жасағанда немесе Конституциялық заңның 28-бабында көрсетілген талаптарды орындамаған жағдайда қарастырылады.

Судьяларды заң аясында босату және оларды жауапқа тарту бойынша мемлекеттік іс көпсатылы және ол бірнеше дербес кезеңнен тұрады.

Шешімдер әрқашан барлық материалдармен танысуға, түсініктеме беруге, басқа адамдарды шақыруға және өзге құжаттарды ұсынуға құқығы бар судьяның қатысуымен алқалы түрде қабылданады. Конституциялық заңда комиссияның немесе сот жюриінің шешімдеріне жоғары сот кеңесіне шағым жасаудың ерекше тәртібі белгіленеді, ол аталған шешімдердің күшін жоюға құқылы.

Конституциялық сот комиссияның немесе сот жюриінің шешімдері бойынша Жоғарғы сот кеңесіне шағым жасау рәсімі азаматтардың Конституцияның 13-бабының 2-тармағында бекітілген сот арқылы қорғалу құқығына нұқсан келтірмейді деп ойлайды.

Сонымен қатар, Конституциялық сот азаматтар өз мүдделерін қорғаудың басқа да құралдарын пайдаланған жөн деп санайды. Сот төрелігі қызметі мен сапасын ілгерілетуде және олардың тәуелсіздігін қамтамасыз ету мақсатында судьялардың кәсіби қызметін бағалаудың негізгі өлшемшарттарын заңнамалық реттеу маңызды. Аталған шаралар судья қоғамдастығының қатысуымен, жоғарғы соттың және Жоғарғы сот кеңесінің бірлесе күш салуымен пысықталуы тиіс.