Үлескерлер 30 млрд теңге шығынға батқан: құрылыс компанияларына қойылатын талап күшейеді
Фото: shutterstock.com
Заңсыз құрылыс салушылардың кесірінен қазақстандықтар 30 млрд теңге шығынға батқан. Осыған байланысты үлескерлік саладағы заң өзгеріп, үлескер қаржысын тартуға қойылар талап қатаяды. Бұл туралы Өнеркәсіп және құрылыс министрлігіне сілтеме жасай отырып, LS басылымы хабарлайды.
Министрліктің мәліметінше, бүгінде Қазақстанда 6,8 мың үлескердің ақшасын тартқан 44 проблемалық нысан бар. Оның ішінде Астана қаласында 16 нысан (4,1 мың үлескер), Алматыда – бір (155 үлескер), Ақмола облысында – төрт (644 үлескер), Атырау облысында – бес (470 үлескер), Ақтөбе облысында – 11 (626 үлескер), Маңғыстау облысында – алты (750 үлескер), Солтүстік Қазақстан облысы – бір (58 үлескер) нысан бой көтерген.
«Құқық қорғау органдарының ақпаратына сәйкес, соңғы екі жылда 30 миллиард теңгеден асатын 20 қылмыстық іс қозғалды. Сонымен қатар құқық қорғау органдары қаржыны үлескерлерден заңсыз тартқаны үшін 300-ден астам компанияны әкімшілік жауапкершілікке тартты. 250 млн теңге көлемінде айыппұл салынды», – деп түсіндірді министрлік.
Биыл Астанада құрылысы ұзаққа созылған 30-дан астам тұрғын үй аяқталады. Осылайша 4 мыңға жуық үлескер отбасы көптен күткен пәтерлеріне кіре алады.
Ведомство бұл саладағы мемлекеттік реттеуді күшейту үшін құрылысшыларға қойылатын талаптарды қатайтатын өзгерістер пакеті әзірленгенін атап өтті.
Аталмыш өзгерістерге сәйкес, салынып жатқан тұрғын үйді сатып алуға қатысты бүкіл келісімшартты халыққа қызмет көрсету орталықтарында тіркеу қажет. Сондай-ақ салынып жатқан көппәтерлі үйлердегі тұрғын және тұрғын емес үй-жайларды сатып алуға байланысты алдын ала келісім жасасуға тыйым салынады. Үлескерлерден ақшаны заңсыз тартқаны үшін құрылыс компанияларына салынатып айыппұл 300 АЕК-тен (2023 жылы 1,035 млн теңге) 2 мың АЕК-ке (2023 жылы 6,9 млн теңге) дейін өсіп, осы кезеңде құрылыс жұмысы тоқтайды. Үлескерлерден ақша тартуға бағытталған рұқсатсыз жарнамаға да тыйым салынады.
Сонымен қатар, «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» Заңның реттеу саласына аз қабатты құрылыс та кіреді. Жергілікті атқарушы органдар үлескерлерден ақша тартудың заңдылығын анықтау үшін салынып жатқан ғимараттарға мониторинг жүргізетін болады. Салынып жатқан ғимараттардағы пәтерді сатып алу-сату операциялары қолма-қол ақшасыз жүзеге асырылады.
Министрлік бұл түзетулер алдын ала келісіліп, одан кейін Мәжілісте қарауына жберілетіні атап өтті. Бұл ретте кейбір шаралар депутаттар тарапынан зерделеніп жатыр.
Бұған дейін үлескер қаржысын тартуға рұқсаты болмаса да, халықтан алдап 606,5 млн теңге жинап алған ЖСШ басшылығының үстінен қылмыстық іс қозғалғанын жазғанбыз. Олар сот санкциясымен қамауға алынған.
Ал Бас прокурор Берік Асыловтың айтуынша, соңғы екі жыл көлемінде 20 қылмыстық іс қозғалып, 16 тұлға сотқа тартылған.
Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің мәліметі бойынша, нарықтың 28 пайызы ғана заңды бағытта жұмыс істеп жатыр.
Осыған орай құрылыстың бастапқы сатысындағы үлескерлердің ақшасын қабылдауға тиісті рұқсаты жоқ құрылыс ұйымдарының тізімі жасалған.
Үлестік құрылыс көмегімен үй алар кезде «Тұрғын үй құрылысына үлестік қатысу туралы» заң талаптарын мұқият білген дұрыс. Үлестк қатысу келісімшартының типтік формасын Ұлттық экономика министрлігі 2016 жылы 28 шілдеде бекіткен. Үлестік құрылыс келісімшартына қол қойылғаннан кейін аталған келісімшарт жергілікті әкімдікте тіркелуі тиіс.
Егер сатып алушы құрылыс салушымен басқаша келісім жасасса (брондау, резервтеу, инвестициялау келісімдері) онда ол үлестік құрылыс қатысушысы болып есептелмейді және үлескер ретінде өз құқығын қорғай алмайды. Өз кезегінде, құрылыс салушыда жергілікті атқарушы органның тиісті рұқсаты немесе «Қазақстандық тұрғын үй компаниясы» кепілдігі болған жағдайда ғана үлестік құрылыс келісімшарты қорытындысы және заңға сәйкес үлескерлердің қаражатын тарту мүмкін болады. Әзірлеуші бұл құжаттарды болашақ үлескерге ұсынуға міндетті.
