Halyk Finance мемлекеттік бюджеттің ағымдағы жағдайын талдап, фискалдық саясатты жүргізудегі жоспарланбаған қиындықтар туралы қорытындыға келді. Жыл қорытындысы бойынша бюджет тапшылығы рекордтық 3,8 трлн теңгеге жетуі мүмкін.
Авторлар проблемалардың негізгі себебін жылдың екінші жартысындағы экономикалық өсудің баяулауы деп атады. Бұл сөзсіз бюджеттің кіріс бөлігіне әсер етеді. Энергетика саласындағы дағдарыс, мұнай-газ кешенінің инфрақұрылымын ауқымды жөндеу, астық мәселесі құлдырауға әкелді.
Мемлекеттік қаржыны басқару тұжырымдамасына қыркүйек айында қабылданған түзетулер бюджетке ақша аударудың заңды себебі болды. Олар «Самұрық-Қазынаға» тиесілі «ҚазМұнайГаз» акцияларын нарықтық құнына жеңілдікпен Ұлттық қор қаражатына сатып алуға мүмкіндік берді.
Қазанда Ұлттық қордың агенті ретінде операциялар жүргізген Қаржы министрлігі мен Ұлттық банк «Самұрық-Қазына» түскен қаражат тапшылықты қаржыландыру үшін бюджетке жіберілетінін, алайда бұл қалай жүргізілетінін түсіндірмейтінін атап өтті. Қазан айында мәмілелер көлемі 500 млрд теңгені құрады, ағымдағы жылы ҚМГ акцияларын сатып алуға Ұлттық қордан 1,3 трлн теңге бағытталады. Halyk Finance бұған дейін жаңа тәсілді сынға алып, оның қолданыстағы бюджет ережесіне қайшы келетінін және мемлекеттік шығындарды көбейту арқылы бюджет саясатының контрциклдік сипатын бұзатынын көрсетті.
Үшінші тоқсанда, авторлардың бағалауы бойынша, бюджет кірісі сәуір-маусыммен салыстырғанда 2% – ға төмендеді. Бұл ретте жылдың алғашқы тоғыз айында қазынаға түсімдер, керісінше, жылдық мәнде 15,5% – ға өсті (Жинақ жоспары, Қаржы министрлігінің деректері бойынша, 97% – ға орындалды). Қаңтар-қыркүйек айларында шығындардың өсуі 24% құрады. Үшінші тоқсанда жылдық бюджет тапшылығы 1,6 трлн теңгеден 2,22 трлн теңгеге дейін ұлғайды және 2022-ші (2,17 трлн) барлық көрсеткіштен асып түсті.
Halyk Finance есептеулері бойынша, төртінші тоқсанда бюджет 6,3 трлн деңгейінде 600 млрд теңгеге жуық кіріс ала алмайды (үшінші тоқсанға қарағанда 40% – ға артық). Ұлттық қордың трансферттер үшін қолжетімді пайдаланылмаған (бұрынғы қағидалар бойынша) қаражатының қалдығы 700 млрд-тан аз (бастапқыда 2023 жылға тағайындалған 4 трлн теңгеден). Егер талдаушылардың болжамдары ақталса және бюджеттің жылдық тапшылығы 3,8 трлн теңгеге жетсе, онда 1 трлн 2020 жылғы пандемиялық көрсеткіштен асып түседі.
