Сақтандыру қызметтерінің ішінде автокөлікті сақтандыру сегменті белсенді жұмыс істейді, олай болатын себебі қызметтің бұл түріне деген сұраныс деңгейі өте жоғары. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің деректері бойынша (2023 жылдың маусым айының басындағы мәлімет) 4,5 млн автосақтандыру полисі рәсімделді, оның ішінде 0,27 млн-ы – ерікті полис. Айта кету керек, ерікті автосақтандыру көлемі де өсіп жатыр. Жалпы, автосақтандыруға қатысты әртүрлі қауесет пен шындыққа жанаса бермейтін әңгімелер ара-тұра тарап кетіп жатады.
Бірінші миф: Теориялық тұрғыдан сақтандыру компаниясынан автокөлікке келтірілген залал үшін 100 пайыз өтемақы алуға болады, бірақ сақтандыру компаниялары ашкөзкөздікке салынып, бұдан жалтарып отырады. Бұл мүлдем олай емес. Мұның не екенін түсіну үшін «амортизация» ұғымына үңіліп көрейік. Шығынды бағалау кезінде сақтандыру компаниясы заң бойынша автомобильдің амортизациясын келесі параметрлер арқылы ескеруге міндетті – шығарылған жылы, жүрісі және басқа көрсеткіштер. Сондықтан төлем апат кезінде барлық параметрлерді ескере отырып объективті болады. Бұл автокөлік иелері жиі қанағаттанбайтын төлем сомасына әсер етеді.
Мысалы, жүргізуші 2000 жылғы көліктің бамперіне зақым келтірді. Ол сақтандыру компаниясы оған сол автомобиль моделіне жаңа бампердің құнын төлейді деп есептейді. Іс жүзінде сақтандырушылар зақымдалған машинаның жүрісін, шығарылған жылын және басқа факторларды ескере отырып, белгілі бір формула бойынша келтірілген залал үшін төлем сомасының мөлшерін есептейді. Бұл көбіне, жаңа бампердің құнынан төмен.
Әрине, бұл әділетсіз және ренжуге тұрарлықтай болып көрінеді. Бірақ сақтандыру компанияларының кінәсі жоқ. Сыртқы факторларды (инфляция, доллар бағамының өсуі, бөлшектердің сол кездегі бағасы) ескеретін амортизацияны есептеу параметрлері ұзақ уақыт бойы қайта қаралмаған. Сонымен қатар нарықта залалды сақтандыру өтемақысын ақшамен емес, машинаның зақымдануын дереу жөндеумен өтеуге мүмкіндік беретін ұсыныстар әзірленуде. Идеяның мәні – апат кезінде автокөлік иесі өзінің сақтандыру компаниясына жүгінеді, ол залалдың құнын есептейді және жәбірленушіге ақша бермейді, алайда клиентті дереу сақтандыру компаниясы тексерген станцияға жібереді. Онда ол көлікті жөндейді. Клиент ақшаны алу және автокөлік қызметін іздеу жұмыстарын айналып өтіп, уақытын үнемдеп, ақшасы мен жүйкесін сақтайды, нәтижесінде жаңартылған автомобилге ие болады.
Осындай бірінші мифтен қисынды түрде екіншісі шығады: 100 пайыз өтемақы алу үшін сіз делдалға, автозаңгерлер деп аталатын адамға немесе жай ғана байланысы бар адамға жүгінуіңіз керек. Бұл сақтандыру компаниясынан үлкен төлем алуға көмектеседі және оны тезірек жасайды. Сақтандыру төлемін алғысы келетін клиенттің сенімхаты бойынша жұмыс істейтін автозаңгерлер сақтандыру компаниясында клиенттің мүддесін қорғайды. Бұрын автозаңгерлер апат болған жерге келіп, көлікті қарап шығып, кінәлі тарап пен жәбірленушіге – өз клиентіне шығын сомасын сол жерде төлеуге уағдаласатын. Содан кейін сенімхат негізінде олар сақтандыру компаниясына өтемақы алу туралы жүгініп, оны өз жұмысына ақы төлеу ретінде алып отырды. Автозаңгерлер көбіне сақтандыру компаниясының бағасымен келіспейді, дауласады және мүлдем басқа сома сұрайды. Туындаған сақтандыру дауы әдетте сот тәртібімен шешіледі. Нәтижесінде автозаңгер жол-көлік оқиғасы орнында клиентке төленген сомадан артық төлем алады.
«Бір жағынан, сақтандыру төлемін алу механизмінің қыр-сырын білуге ниеті мен уақыты жоқ автокөлік иесін түсінуге болады, ал автозаңгерлер өз кезегінде заңды түрде жұмыс істейді. Сіздің атыңыздан сақтандыру компаниясына жүгіну арқылы олар сақтандырушыдан алынған төлем сомасын асыра бағалайды және клиентке төленген және сақтандыру компаниясынан алынған соманың айырмашылығынан пайда табады. Автокөлік иелері қазір автозаңгерлер залал сомасын жергілікті жерде төлемейтінін, бірақ сізбен шарт жасайтынын және сақтандыру компаниясынан алған соманың пайызын өз қызметтері үшін төлем ретінде алатынын білуі керек. Сот процестері ұзаққа созылады, өйткені сақтандыру компаниясы төлемді мүмкіндігінше әділ ету үшін бәрін жасайды. Ал автозаңгерлер өз кезегінде оны асыра бағалайды. Сондықтан автокөлік иелері сақтандыру компанияларына өз бетінше жүгінуі керек», дейді «Freedom Insurance» СК басқарма төрағасы Азамат Керімбаев.
Үшінші миф: Егер автокөлік иесінде АҚЖМС (азаматтық-құқықтық жауапкершілікті міндетті сақтандыру) болса, онда ЖБАКС (жауапкершіліктен басқа автокөлікті кешенді сақтандыру) қажет емес. Өйткені бұл сақтандыру бір-бірін алмастырмайды. АҚЖМС (азаматтық-құқықтық жауапкершілікті міндетті сақтандыру) полисі – заңмен регламенттелген Қазақстандағы автосақтандырудың міндетті түрі. Оның жоқтығы үшін жүргізушіге 20 АЕК мөлшерінде айыппұл салынады. АҚЖМС (азаматтық-құқықтық жауапкершілікті міндетті сақтандыру) апат кезінде үшінші тұлғаға зиян келтірген адамның жауапкершілігін сақтандырады. ЖКО жағдайында апатқа кінәлі АҚЖМС полисі бар сақтандыру компаниясы үшінші тұлғаның автокөлігін жөндеп береді.
Ал ЖБАКС (жауапкершіліктен басқа автокөлікті кешенді сақтандыру) – сақтандырудың ерікті түрі. Бұл сіздің көлігіңізге келтірілетін кез келген зиянның өтелуіне кепілдік береді – ұрлау, өртеу, ағашты көлікке құлату және басқа жағдайлар. Мұндай полистің құны АҚЖМС полисінен жоғары, бірақ сақтандырудың осы түрін өтейтін залал да аса ауыр. Егер сіз басқа біреудің көлігін соғып алсаңыз, онда АҚЖМС полисі жұмыс істейді: сіздің сақтандырушыңыз зардап шеккен тарапқа келтірілген зиянды өтейді. Бірақ тас алдыңғы әйнекке түсіп, ағаш сіздің көлігіңізге құлаған жағдайда, АҚЖМС жұмыс істемейді. Мұнда ЖБАКС саясаты қажет. Қазақстандағы сақтандыру компаниялары ЖБАКС полисі шеңберінде әртүрлі сақтандыру пакеттерін ұсынады, сондықтан сіз өзіңіздің жүргізу стиліңізге және сіздің көлігіңіздің параметрлеріне сақтандыруды таңдай аласыз.
Мысалы, Halyk Life сақтандыру компаниясының ЖБАКС лайт online полисінде сақтандыру төлемінің мөлшеріне байланысты таңдауға болатын төрт тариф бар. Полиске бонус ретінде компания жолда көмек көрсетуге уәде береді – дөңгелекті жөндеу, бензин алып жүру, қозғалтқышты іске қосу. «Еуразия» сақтандыру компаниясының SmartCASCO полисі 7 жастан аспаған автокөлікті лаңкестік шабуылдар мен ереуілдерді қамтитын тәуекелдерден қорғауды ұсына отырып сақтандырады. Саясаттың бұл түрінде ТМД елдері бойынша қорғау мүмкіндігі де бар. Freedom Insurance сақтандыру компаниясы ЖБАКС Classic және ЖБАКС VIP полистерінің екі түрін ұсынады. Classic 20 жасқа дейінгі көліктерге жарамды, тәуекелдерге табиғи апаттар, сондай-ақ қалалық инфрақұрылым жүйелерінің зақымдануы – асфальттың сәтсіздігі, сымдардың құлауы және басқа төтенше оқиғалар жатады. VIP 7 жастан аспайтын автомобильдерге арналған – Classiс сияқты қауіптерден, әйнектердің зақымдануынан, АТ оптикасы дөңгелектерін тастардан, сондай-ақ оңай алынатын бөлшектерді ұрлаудан қорғайды.
Отандық нарықта сақтандыру полисі өте көп, сондықтан сізге сәйкес келетінін дұрыс таңдауға тырысыңыз. Ең бастысы қажетті қызметтердің барлық спектрін ұсынатын сенімді және заманауи сақтандыру компаниясын таңдау керек.
