Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің мемлекеттік компанияларға бақылауды күшейтуінің салдары қандай – сарапшы талдауы
13 ақпанда Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығының жобасы жарияланды. Онда Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі (БҚДА) туралы ережеге өзгерістер мен толықтырулар енгізу арқылы БҚДА функцияларын кеңейту көзделген. Бұл туралы пікірімен Halyk Finance Талдау орталығының сарапшысы Мадина Қабжалялова бөлісті.
Ең алдымен, өзгертулер Агенттіктің нормативтік құқықтық актілерді, соның ішінде заңдарды шектеулер мен бәсекелестіктің болмауын қарастырады.
«Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі мемлекеттік және квазимемлекеттік кәсіпорындар үшін қызмет түрлерін қалыптастыру қағидаларын әзірлеу және бекіту мүмкіндігіне ие болуы мүмкін. Тағы бір маңызды жаңалық, ведомство мемлекеттік бағдарламалардың операторларына мониторинг жүргізу қағидаларын әзірлеуі ықтимал», – деп жазылған талдауда.
Осылайша, мемлекеттік секторға бәсекелестік жөніндегі уәкілетті органның қадағалауы айтарлықтай күшейтілуі мүмкін.
Жобада көрсетілген бірінші өзгеріс ұйымның нормативтік құқықтық актілеріне байланысты. Соның ішінде заңдарды «бәсекелестікті шектеуге немесе жоюға әкеп соқтырған немесе әкеп соғуы мүмкін» нормалардың болуына талдау жасау мүмкіндігі.
«Қазіргі уақытта жаңа нормативтік құқықтық актілердің бәсекелестік ортаға және экономикаға әсерін анықтау құралы енгізілуде. 2023 жылдың тамызында ЕЭЫДҰ Бәсекелестікке әсерді бағалауды жүргізу ережелерін әзірледі. Олар ҚР Кәсіпкерлік кодексіне сәйкес Ұлттық экономика министрлігі жүргізетін ауқымды реттеушілік әсерді талдаудың бір бөлігі болып табылады», – деп жазылған жазбада.
Алайда бұл ережелер қолданыстағы нормативтік құқықтық актілерге қатысты емес. Аталған жобада көрсетілген жаңашылдық – кедергілерді анықтауға қатысты.
«Шынында да, бәсекелестікті шектейтін көптеген ереже бар. Мысалы, 2020 жылғы реттеуші кедергілер аудитінің 2-кезеңі барысында жеке кәсіпкерлік субъектілеріне айрықша құқық беретін 50-ден астам заңнамалық актілер анықталды. Бірыңғай операторлар институты және мемлекет арнайы құқықтар берген басқа да субъектілер әлі де бар. БҚДА нарыққа жоспарлы талдаулар жүргізіп, одан кейін анықталған сәйкессіздіктер туралы мемлекеттік органдарды хабардар етуді жоспарлап отыр. Дегенмен бұл өкілеттіктер, шынымен, күшіне еніп Агенттіктің жаңа құқықтарын «шығарып», қамтамасыз ету үшін Кәсіпкерлік кодекске де тиісті өзгерістер қажет екені анық.
Агенттікке жаңа өкілеттіктер беретін түзетулердің екінші тармағы бар. Ол дербес акцияларының елу пайызынан астамы мемлекетке тиесілі кәсіпорындар, заңды тұлғалар және олармен үлестес тұлғалар жүзеге асыратын қызмет түрлерінің тізбесін қалыптастыру қағидаларын әзірлеу және бекіту.
«Бұл өкілеттікті аталған ведомствоға беру мемлекеттік және квазимемлекеттік секторлар жүзеге асыратын қызмет түрлерін айтарлықтай қысқартуы мүмкін екені анық. Олар бәсекелес ортаға берілуі мүмкін және берілуі тиіс. Біз Қазақстанда мемлекеттің экономикаға қатысуын және белгілі бір активтерге иелік етуді негіздейтін толыққанды саясат жоқ екенін бірнеше рет айттық», – деп жазды сарапшы.
Бұл құжат Агенттік үшін мемлекеттік және квазимемлекеттік сектор үшін қолайлы қызмет түрлерін әзірлеуде негізгі нұсқаулық бола алады.
