12 сәуірде Ұлттық банк базалық мөлшерлеме бойынша кезекті шешімін қабылдап, жариялауы тиіс. Реттеуші қандай шешім қабылдайды? Бұл туралы Halyk Finance Талдау орталығының сарапшысы Мадина Қабжалалова жазды.
Жыл басында базалық мөлшерлеме төмендетілді
Естеріңізге сала кетейік, жыл басынан бері ақша-кредит реттеушісі базалық мөлшерлемені екі рет төмендетті. Алдымен қаңтарда 15,25%-ға дейін, одан кейін ақпанда 14,75%-ға дейін. Инфляция бірте-бірте төмендеп, наурызда 9,1%-ды құрады.
«Ұлттық банкте теңгенің нығаюы, инфляцияны төмендету циклінің жалғасуы, сондай-ақ инфляцияның төмендеуі аясында базалық мөлшерлемені 0,25-0,5 п.т. шегінде 14,25-14,5%-ға дейін одан әрі төмендетуге негіз бар», – деп жазылған талдауда.
Мадина Қабжалалованың пайымынша, базалық мөлшерлемені белгілеу кезінде Ұлттық банк бірінші кезекте инфляцияның ағымдағы мәнін ескереді. Өткен наурызда инфляция деңгейі ай сайынғы негізде 0,7%-ға және жылдық негізде 9,1%-ға дейін төмендеді. Осылайша өткен жылмен салыстырғанда біршама баяулады.
Инфляцияның негізгі қозғаушы күші – ақылы қызметтер
Бұл ретте сарапшы инфляцияның құрамдас бөліктерінің динамикасын қарастырды. Оның айтуынша, азық-түлік және азық-түлік емес тауарлар бағасының өсуі жылдық мәнде ең төменгі қалыпты деңгейге жетті. Тиісінше 6,9% және 8,2%. Инфляцияның негізгі қозғаушы күші наурызда жылдық мәнде 13,2%-ға өскен ақылы қызметтер болды.
«Дегенмен ақылы қызметтерді мемлекет реттейтінін, сондықтан базалық мөлшерлемеге қатысты икемді емес, тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық қызметтерінің тарифтері екенін ескеру қажет. Сондай-ақ азық-түлік нарығындағы инфляциялық процестердің одан әрі маусымдық әлсіреуі мүмкін. Бұл инфляцияға да қолайлы әсер етеді. Біз жыл соңында 8,5% деңгейінде болжамды сақтаймыз», – деп жазылған талдауда.
Ұлттық банк ел экономикасының өсу динамикасын да ескеруі керек
2024 жылдың 2 айында ел экономикасының өсу динамикасы 4,2%-ды құрады. Бірақ сарапшы ойынша, бұл тұрақты көрсеткіш емес.
«Елдің көптеген аймақтарына әсер еткен қолайсыз климаттық оқиғалар, жыл басынан бері салық түсімдерінің төмендеуі, мұнай өнеркәсібі мен бюджетке қатысты белгісіздік одан әрі тұрақты экономикалық өсу үшін тәуекелдерді арттырады», – деді сарапшы.
Сондай-ақ соңғы жарты жылда теңгенің нығаюы байқалып, доллар-теңге бағамы ұзақ уақыт бойы бір долларға 450 теңгеден төмен деңгейде қалыптасып отыр. Азық-түлік пен энергияға жаһандық бағалардың тұрақты төмендеуімен бірге бұл импорттық инфляция мен тұтынушылық бағаларды одан әрі төмендетеді.
Бюджеттің шығыстарына қатысты белгісіздік басым
«Бұл ретте инфляцияға қарсы факторлар, ең алдымен, бюджеттің болашақ шығыстарына қатысты белгісіздікке байланысты сақталуда. Егер олар өткен жылдың траекториясын ұстанса, бағаның өсуіне қысым көрсетуі мүмкін. Өсіп келе жатқан мемлекеттік шығындарды қаржыландыру үшін Ұлттық қордан қосымша қаржы тарту да инфляцияға әсер етуі мүмкін. Жыл басынан бері Қордан алынған қаржы тарихи орташа айлық көрсеткіштермен салыстырғанда айтарлықтай қомақты соманы құрады. Оның үстіне сәуірде шамамен 1,1 млрд доллар алынады күтілуде», – деп есептейді талдау орталығының маманы.
Бұл ретте ол Ұлттық банктің алдағы шешіміне болжам жасады. Оның ойынша, базалық мөлшерлемені 0,25-0,5 тармақ шегінде одан әрі төмендету керек,
«Қалыпты тәуекелдерін ескере отырып, инфляцияны тежеп, экономикалық дамуды ынталандыру үшін базалық мөлшерлемені төмендету керек», – деп қорытындылады маман.
Ұлттық банктің жыл басынан бастап базалық мөлшерлемені мерзімінен бұрын төмендетуі наурыз айының соңына қарай жылдық инфляцияның өсуіне әкелуі мүмкін. Қолданбалы экономиканы зерттеу орталығының (AERC) сарапшылары осылай деп мәлімдеген болатын.
«Елдегі жалпы баға деңгейі үшін ішкі және сыртқы инфляциялық тәуекелдер бар. Сондықтан Ұлттық банктің жыл басынан бастап базалық мөлшерлемені мерзімінен бұрын төмендетуі Қазақстандағы жылдық инфляция динамикасының наурыздан өсуіне әкелуі мүмкін», – деп хабарлады AERC сарапшылары.
Өз кезегінде, Kursiv Research соңғы шолуында 2021 жылдың қаңтарынан 2023 жылдың желтоқсанына дейінгі базалық мөлшерлеменің өзгеруі инфляцияға аз әсер етті деген қорытындыға келді.
Еске сала кетсек, ақпан айында Қазақстанда жылдық инфляция 13 өңірде бәсеңдеп, 4 облыста өсті.
