Сенат жұбайының рұқсатынсыз несие бермеуге тыйым салатын заңды Мәжіліске қайтарды. «Қазақстанның кейбір заңнамалық актілеріне кредит беру кезінде тәуекелдерді барынша азайту, қарыз алушылардың құқықтарын қорғау, қаржы нарығын реттеу және атқарушылық іс жүргізуді жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңының жекелеген баптарын Мәжіліс жаңа редакцияда қайта қарайды.
Сенаттың Қаржы және бюджет комитетінің мәліметінше, банк беретін қарыздар мен микрокредиттер беру кезінде талаптарды қатаңдату арқылы азаматтардың шамадан тыс кредит алуын төмендету көзделген. Ол үшін Заңда кредиттер бойынша 90 күннен астам мерзімі өткен берешегі болған кезде азаматтарға кредит беруге тыйым салу қарастырылған. Сондай-ақ жұбайының (зайыбының) келісімінсіз кредит беруге тыйым салу шарасы енгізіледі. Өтелмеген тұтынушылық кредиттер бойынша мерзімі өткен соң, 90 күннен кейін сыйақыны есептеуге тыйым салынады. Ал мерзімді әскери қызметті өткеру кезеңінде қарыз алушыға кредиттер бойынша төлемдерді кейінге қалдыру қарастырылған.
«Тұтынушылық кредит» ұғымын заңнамалық енгізу ұсынылады. Оның мөлшері уәкілетті органның нормативтік құқықтық актісімен айқындалады. 45 күнге дейінгі және 50 АЕК (184 600 теңге, 1 АЕК – 3692 теңге) көрсеткішке дейінгі сомадағы онлайн микрокредиттерді берудің ерекше шарттарының күшін жою. Бұл ретте оларға уәкілетті органның нормативтік құқықтық актісінде айқындалатын жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесінің шекті мөлшерін белгілеуді қолдану ұсынылады»,- делінген заңның қортындысында.
Сенат ақпаратында айтылғандай, қаржы нарығындағы алаяқтықты болдырмас үшін алдын алу шаралары жасалып жатыр. Осы мақсатта банктер мен микроқаржы ұйымдарына клиентті биометриялық сәйкестендірусіз электрондық қарыз беруге тыйым салынады. Жалпы бұл құжат азаматтардың шамадан тыс кредит алу деңгейін төмендетуге ықпал етеді. Сонымен қатар алаяқтық тәсілмен қарыздар мен микрокредиттер рәсімдеу тәуекелдерін және клиенттердің банктік шоттарынан ақшаның заңсыз алынуын қысқартуға мүмкіндік береді.
Сенаторлар Мәжіліс қабылдаған Заңға мынадай бағыттар бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізді:
- «электрондық банктік қарыз» ұғымы қолданыстағы заңнаманың тиісті нормаларында көзделгендіктен, жаңа ұғымды енгізу алып тасталады;
- запасқа жаңадан босатылған әскери қызметшіге жұмысқа орналасу және төлем қабілеттілігін қалпына келтіру үшін уақыт беру үшін Заңмен ұсынылатын мерзімді әскери қызметті өткеру кезеңіне қарызды өтеу бойынша мерзімін кейінге қалдыруды 60 күнге ұзарту. Бұдан басқа, осы түзетуге байланысты ипотекалық шарттар, жылжымалы және жылжымайтын мүлік кепілі шарттары бойынша қосымша келісімдер жасасу бойынша жекелеген талаптарды қолданбау ұсынылды;
- заңды тұлғаларды биометриялық сәйкестендіруді жүргізу мүмкін еместігіне байланысты жеке тұлғаларға ғана биометриялық сәйкестендірусіз электрондық банктік қарыз беруге тыйым салуды қолдану;
- банк және микроқаржы омбудсманын сайлау кезінде қосымша талаптар белгілеу;
- мемлекет қатысатын кредиттік бюролардың қызметін регламенттейтін нормаларды нақтылау, сондай-ақ коллекторлар кредиттік бюроға ұсынатын қосымша мәліметтерді көздеу;
- ломбардтармен шарт жасасу кезінде олардың қызметінің ерекшелігіне байланысты кредиттер алудан ерікті түрде бас тартуға байланысты нормаларды сәйкес келтіру;
- Қазақстан экономикасына инвестициялауға қосымша мүмкіндік беру мақсатында синдикатталған қаржыландыруға қатысуға рұқсат етілген тұлғалар тізбесінің синдикатталған кредит беруге қатысушылар құрамын резидент емес банктер филиалдарымен және «Астана» халықаралық қаржы орталығының банктерімен толықтыру. Сонымен қатар, синдикатталған қаржыландыруды ұйымдастыру бойынша талаптар нақтыланады;
Айта кетейік, аталған Заң жобасы бұған дейін Мәжіліс қабырғасында қаралған болатын. Депутаттар банктер мен банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдарға жұбайының келісімінсіз жеке тұлғаға несие бермеуді ұсынған еді. Заң авторларының айтуынша, бұл қарыз алушылардың құқықтарын қорғауға септігін
тигізеді. Себебі қазақстандықтар кепілсіз несиелерді ықтимал салдарына қарамай
алуға құмар болып кеткен.
Айта кетейік Қазақстанда 1,5 млн-нан астам адамның несиесін уақтылы төлеуге шамасы жетпей жүр. ҚНРДА екінші деңгейлі банк, микроқаржы ұйымдары мен коллекторлардың балансында 90 күннен кешіктірілген қанша проблемалық қарыз бар екенін анықтаған. Алдағы уақытта 3 ай бойы төленбей жүрген несиесі бар адамға жаңадан қарыз берілмеуі мүмкін.
ҚНРДА төрағасының орынбасары Олжас Қизатовтың айтуынша, 1,5 млн адамның мойнында банктер мен МҚҰ алдындағы төлем мерзімі 90 күннен кешіктірілген қарызы бар. Бірқатары коллекторларға өткен.
