Қазақстан тарихындағы ең үлкен өзгерістердің куәсі болған Сәтпаев көшесінің бойында орналасқан La voie nomade зергерлік дүкенінде осы брендтің негізін қалаушы Александра Соколовамен кездесіп, қазақ қолөнерінің тарихы мен болашағы, көшпенділер мәдениетінің ерекшелігі жайлы сөз қозғадық.
Қазақ халқының бұйымдарын табу қиын
La voie nomade зергерлік дүкенін жәй ғана дүкен деп емес, түркі халықтары қолөнерінің мұражайы деп айтуға болады. Мұнда, өзбек, ұйғыр, қарақалпақ, түркімен және қазақ халықтарының көне бұйымдарын тануға болады.
«Көшпелі халық пен отырықшы халықтың тұрмысы ғана емес, олардың өнерлері де әртүрлі. Мәселен, қазақ қолөнер бұйымдарында өзбектердегідей асыл тастар бола бермейді. Себебі тастарды бір орында отырып, мұқият орналастыру керек. Ал көшпенді қазақ халқында мұндай мүмкіндік болмаған. Алайда біздің халықтың бұйымдарында ою-өрнек бар. Көшіп, қонып жүргенде, мұндай оюы бар бұйымды қалай жасап шықты таң қаласыз?» – дейді Александра.
Оның сөзінше, La voie nomade жеке коллекциясында өзбек, ұйғыр халықтарының бұйымдары көп, ал қазақ халқының бұйымдары аз. Басты себеп көшпенділердің бір бұйымды балқытып, одан өзге бұйым жасау мүмкіндігінде екенін айтады.
«Мұнда «бейімделу» деген түсінік туралы айту керек. Көшпенді халықтар табиғатқа, қоршаған ортаға, ауа райына бейімделе алған. Олар үшін өз өміріне өзгеріс енгізу әлдеқайда жеңіл. Сондықтан анасы сақинасын балқытып, қызына сырға жасауға беруі мүмкін. Немесе білезігі сынып қалса, оны өзімен бірге көтеріп жүрмейді. Сондықтан жарамсыз затты бірден қайта өңдеп, жаңа бұйым жасап алады», – дейді ол.
Көшпенділер мәдениетін түсіну қиын, зерттеу қызық
Александра қазақ мәдениетінің, яғни көшпенділер мәдениетінің өзі әртүрлі трансформацияға тап болғанын айтады. Алайда бұл мәдениетті жеке өзінің ішкі жан дүниесінде оятуға, түп-тамырға оралу шетелге шыққанда ғана ойына келген
«Мен Италияға оқуға түсіп, олардың бай мәдениетін көріп, сол мәдениеттің өмір салтына айналғанын түсінгенде, «менің мәдениетім қайда? Менің халқымның өнері неде?» деген сұрақтарды қоя бастадым. Және оған жауап іздедім. Мен Алматының тарихи ескерткіштерге толы ауданында өстім. Алматыға менің арғы аталарым көшіп келген. Сондықтан өзімді, алматылықпын, қазақпын деп есептеймін. Және өзімнің түп-тамырымды қазақ мәдениетінен іздеймін», – дейді дизайнер.
Ол Қазақстан тарихына, оның мәдениетіне, өнеріне, тұрмысына, қолөнеріне терең үңілгенде мұндай мәдениет пен өнердің ешбір елде кездеспейтінін және әлемде жалғыз екенін түсінген. Тарихтың әрбір кезеңі, қолөнерге де өз әсерін тигізген.
«Біздің мәдениетіміз әртүрлі халықтардың қызықты элементтерін сіңірген. Тәңіршіл – шаманизм, қытайдың инь-янь түсінігі, ислам дінінің келуі, орыс мәдениетімен араласу, өзге ұлттардың қазақ даласына көшіп келуі, осының бәрі қазақ мәдениетіне әсер еткен. Сондықтан біздің мәдениетімізді түсіну қиын. Алайда зерттеу қызық», – дейді зергер.
Біздің заман – көшпенділер заманы!
Көшпенділер мәдениетінің қызық болғаны соншалық оны әлемге белгілі сән үйлері өздері үшін жаңадан ашып, экзотикалық жаңа мәдениет ретінде қарастырып жатыр. Мәселен, Loro Piana сән үйі киіз үйге қызығушылық танытып, өзінің сән коллекциясында қолданған. Алайда қазақ-қырғыз халықтары арасында бұған қарсылық білдірушілер өте көп.
«Әлемдік брендтер біздің, көшпенділердің мәдениетін өздері үшін енді ашып жатыр. Бұл біз үшін де, олар үшін де жаңалық. Себебі біз өз мәдениетімізді, мәселен, киіз үйдің бұрыннан болғанын білеміз. Ол біз үшін қалыпты жағдай. Және өзгелердің оны жаңалық ретінде ашуы бізге ерсі көрінуі мүмкін. Алайда бұған қарсылық көрсетудің қажеті жоқ. Себебі ешкім бізден киіз үйді тартып ала алмайды. Мәдениетті қызғануға болмайды, онымен бөлісу керек. Сол кезде ғана даму болады», – дейді дизайнер.
Александраның сөзінше, көшпенділер мәдениетінің жаңалыққа айналып, оған қызығушылықтың артуына тағы бір себеп оның түпкі мағынасында жатыр.
«Көшпенділер мәдениетінің негізгі философиясы, яғни мағынасы, еркіндікте. Ешқандай шекаралардың болмауында. Біздің уақыт шекаралардан бас тартып, әлем аралап, өзгелерді көріп, өзіңді танытатын уақыт. Яғни біздің заман – көшпенділер заманы», – дейді зергер.
Өнімнің 100% отандық болғанын қалаймын
Александра көшпенділер мәдениеті туралы оқып, іздене бастағанда, осы салаға өзгеріс алып келетін өзіндік ерекше бренд ойлап тапқысы келгенін айтады.
«Мен өзім алған білімімді, ізденісімді пайдаланып, жаңа бұйымдар жасағым келді. Және өз брендімнің 100% отандық болғанын қаладым. Дизайннан бастап, барлық кезеңдерде, тіпті қаптамаға дейін Қазақстанда жасалғанын қаладым. Алайда Қазақстанда зергерлік бұйым өндіру өте қиын екен. Бастапқы алтынның өзін алуда да қиындықтар болды. Себебі Қазақстанға алтын бұйымдар өзге елден келгендіктен, оны өңдеу жұмыстары біздің елде жасалмайды екен. Алайда біз қазақстандық алтынды қолданамыз деп шешіп, оны өңдеу, бұйым жасау жұмыстарын өзіміз қолға алдық», – дейді зергер.
Тағы бір мәселе, бұйымға әдемі қап жасау болған. Александра өз бұйымының ғана емес, оның қаптамасының да сапалы болуын және отандық өнімнен жасалуын қалаған. Алайда ауыл шаруашылығы дамыған елімізден былғары тері табу қиын боларын білмеген.
«Мен біздің брендті әлемге танытып, қазақстандық бұйымға бас елдерден тапсырыс бергенін қалаймын. Өзге елдерге, мәселен, Қытайға экспортқа шығарып көру туралы мамандармен сөйлескенде, Қазақстан шетелге бұйымдар экспорттамайды, тек импорттайды дегенді естідім. «Демек, біз бірінші боламыз» деп ойладым. Менің елім өнімді қолданушы ел ғана емес, өндіруші ел болғанын қалаймын. Ең үлкен армандарымның бірі – осы», – дейді дизайнер.
