Импорттаушылар мен экспорттаушылар заңсыз кедендік баждарға қатысты шағымдануда. Бұл туралы Мәжіліс депутаттары Премьер-министр Олжас Бектеновке жолдаған сауалында жазды.
Мәжілісмендердің айтуынша, Мемлекеттік кірістер комитеті ірі бизнестің сыртқы экономикалық қызметін жіті бақыламайды. Бұл жағдай бюджетке төленетін төлемдердің төмендеуіне алып келген.
«Мемлекеттік кірістер комитеті ірі салық төлеушілерге талаптарды жеңілдетіп отыр. Шағын салық төлеушілерге қатысты керісінше қатаңдатты. Ал халықаралық тәжірибеде, керісінше, шағын бизнеске нақтырақ тәуекел критерийлері қолданылады. Өйткені оларда мемлекетке келетін шығын салыстырмалы түрде төмен», – деп атап өтті мәжілісмендер.
Сондай-ақ «Астана-1» АЖ кедендік декларациялау жүйесінің дұрыс жұмыс істемеуі 2023 жылдың өзінде бюджетке 2,5 млрд теңге аз салық түсуіне алып келді. Депутаттардың айтуынша, мемлекеттік кірістер органдары анықтамаған және талап қою мерзімінің өтуіне байланысты есептен шығарылған жалған мәлімет жарияланған.
Халық қалаулылары, мұның барлығы кедендік бақылау шараларының тиімділігін төмендететінін айтуда. Жоғарғы Соттың мәліметі бойынша, соңғы үш жылда «Тәуекелдерді басқару жүйесі іске қосылған тауарларға арналған декларациялардың жалпы санынан тәуекелдері расталған тауарларға арналған декларациялардың үлесі» нысаналы индикаторы 2021 жылы 76,6%-дан 2022 жылы 65,6%-ға және 2023 жылы 64%-ға төмендеді.
Мәжіліс депутаттары ірі салық төлеушілер үшін Кедендік бақылаудағы тәуекелдерді басқару жүйесі қатаңдатуды ұсынады. Оның ішінде құжаттарды тексеру, сондай-ақ тарифтік емес реттеу шаралары бар.
«Осы шараларды қабылдау және жүзеге асыру бюджет түсімдерін арттыруға, кедендік әкімшілендірудің тиімділігін арттыруға ықпал етеді. Сонымен қатар тауарлардың толық қадағалануын қамтамасыз етуге, сыртқы экономикалық қызметтің негізгі қатысушылары қызметінің ашықтығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді», – деп түсіндірді мәжілісмендер.
Депутаттардың сауалына Премьер-Министр Олжас Бектенов жауап берді. Ол ірі бизнеске тексерісті күшейтуге қатысты ойын ортаға салды. Айтуынша, тарифтік емес реттеу шараларын сақтау сыртқы экономикалық қызметтің барлық қатысушысына қатысты. Бұл ретте ол жүйенің тәуекелі жоғары салаларды мұқият тексеріледі. Оның ішінде көбінесе шағын және орта бизнес бақылауға алынатынын жеткізді.
«Сыбайлас жемқорлық факторын жою үшін тәуекелдерді бақылау нәтижелері пайдаланылады, автоматтандырылған тәртіпте құжаттық тексерулер, кедендік тексерулер және кедендік бақылаудың басқа нысандары тағайындалады. Бұл ретте ірі компанияларға ғана қатысты тәуекел профилі бар», – деді Премьер-Министр.
Сонымен қатар, жаңа KEDEN кеден жүйесі жыл соңына дейін толығымен енгізіледі.
Еске сала кетсек, Қазақстанда транзиттік әлеуетті дамыту және тауар айналымын ұлғайту мақсатында Үкімет Қытай, Өзбекстан және Түрікменстанмен шекарадағы өткізу пункттерін толыққанды жаңғыртатыны белгілі болды.
