Жыл басынан бері прокурорлар мемлекетке 325 млрд теңге мөлшерінде заңсыз шығарылған активтерді, 400 млн теңге болатын зергерлік және мәдени құндылықтарды қайтарып берді. Сондай-ақ заңсыз сатып алынған 513 мың гектардан астам жер учаскелері тәркіленді. Бұл туралы Бас прокурор Берік Асыловтың «Егемен Қазақстан» газетіне берген ақпаратында айтылған.
«Қайтарылған активтер қоғамның әлеуметтік және экономикалық дамуына бағытталады. Бірқатар объекті мемлекет меншігіне аударылған соң, олардың бұрынғы иелерінің экономиканың жекелеген секторларындағы монополиялық басымдылығы тоқтатылды», – деді ол.
Сондай-ақ Асылов сот алғаш рет 5,5 млрд теңге көлемінде шығу тегі белгісіз активтер үшін жаза тағайындап, мемлекетке қайтаруға талап қойғанын мәлімдеді. Нақты қай сот процесі туралы сөз болғанын айтпаған. Оның есімі ашылмаған. Асылов қайтарылған активтер Қазақстанның әлеуметтік және экономикалық дамуына жұмсалатынын атап өтті.
Бас прокурор Жетісу облысындағы көлік-логистикалық орталықты мемлекет меншігіне беруді мысалға келтірді. Ол бұл қазақ-қытай шекарасындағы өткелдің мемлекетке қайтуы кәсіпкерлерге қызмет көрсету сапасын жақсартуға мүмкіндік беріп, өткізу қабілеті алты есеге артқанын атап өтті. Алматы, Ақмола және Түркістан облыстарында алынған жерлерді фермерлерге беру жайылым тапшылығын азайтқан.
«Бұдан басқа, қонақүйлер, кеңсе ғимараттары, ресторандар, бизнес-орталықтар, ірі қалалардағы шұрайлы жер телімдері, базарлар, теміржол инфрақұрылымдары, қымбат зергерлік бұйымдар мен басқа мүліктер мемлекетке қайтарылды», – деді Берік Асылов.
Қазіргі уақытта активтерді қайтару комитеті Қазақстанда және шетелде 100-ге жуық жылжымалы және жылжымайтын мүлік объектілерін тексеруде. Миллиондаған доллар тұратын бағалы қағаздардың шығу тегін, сондай-ақ елдегі ондаған ірі кен орындары бойынша 200 мыңнан астам күдікті банктік транзакциялар мен келісімшарттарды зерттейді. Сонымен қатар нақты кәсіпорындар мен мүлік бойынша активтердің шығу көздерінің заңдылығы тексеріледі.
Істі жүргізуге қазақстандық Бас прокуратураға халықаралық ұйымдар көмектеседі. Мысалы, Адам құқықтары жөніндегі Бас дирекциямен және Еуропа Кеңесінің бірлескен іс-қимыл жоспарын әзірлеу туралы заңының үстемдігі туралы жазған. Ал ЕҚЫҰ халықаралық сарапшыларды тарта отырып, Нормативтік-құқықтық базаны жетілдіруге көмектеседі. Сондай-ақ ЕҚЫҰ-мен бірлесіп активтерді қайтару бойынша жеке кешенді жобаны іске асыру мүмкіндігі зерттелуде.
«Сыбайлас жемқорлыққа қарсы «GlobE Network» ғаламдық жедел желісіне мүше болдық. Ақпарат алмасу мақсатында аталған желінің «Threema» байланыс арнасы орнатылды. Ақпан айында «Presight» компаниясының (G-42 корпорациясының құрамына кіреді) шығарылған активтерді анықтау жөніндегі сараптау платформасына қосылу туралы келісімшарт жасалды», — деп түйіндеді Асылов.
2023 жылдың 12 шілдесінде Президент «Заңсыз иемденілген активтерді мемлекетке қайтару туралы» Заңға қол қойды. Соның негізінде аталмыш комиссия және «Қайтарылған активтерді басқару компаниясын» құру көзделген еді. Комиссияның құрамында Үкімет мүшелері, құқық қорғау органдарының басшылары, Парламент депутаттары мен қоғам қайраткерлері бар.
Президент жарлығымен заңсыз иемденілген активтерді заңды жолмен қайтаратын арнайы мемлекеттік мекеме құрылды. Қазақстан Республикасы Бас прокуратурасының жанына құрылған «Активтерді қайтару жөніндегі комитет» өз жұмысын ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес жүзеге асырады.
