Halyk finance сарапшыларының есептеулері бойынша Қазақстанның автомобиль өнеркәсібін мемлекеттік қолдау деңгейі өте жоғары және ауыл шаруашылығынан кейінгі екінші орында тұр.
Алайда автомобиль өнеркәсібінде де, ауыл шаруашылығында да өнімдерді экспорттауда әлі ілгерілеу байқалмайды.
«Қазақстандағы автокөлік өнеркәсібі толығымен тек ішкі нарыққа бағдарланған. Ал Үкімет тарапынан мемлекет көмегінің орнына автомобиль өнеркәсібінің экспортқа бағдарлануы бойынша қатаң талаптар жоқ», – деп жазды Halyk finance сарапшылары.
Нәтижесінде Ұлттық статистика бюросының ақпаратына сәйкес, 2024 жылдың қаңтар-шілде айларында Қазақстанда 63 370 шетелдік жеңіл автокөлік құрастырылды. Ал автомобиль экспорты небәрі 632 автокөлікті құрады. Оның ішінде 2014 жылдың қаңтар-шілде айларында экспортталған көліктердің реэкспорты бар.
«Негізгі кедергі кез келген елде тиімді және бәсекеге қабілетті автомобиль өнеркәсібін құру үшін өндірістегі ауқымды үнемдеу өте маңызды», – деп жазды мамандар.
Сарапшылар пайымынша, Қазақстанда шығарылатын кез келген автокөлік импорттан қымбатқа түседі. Өйткені Қытайда, Кореяда немесе тіпті Ресейде өндіріс ауқымы Қазақстаннан жоғары.
Мамандардың сөзінше, Қазақстандағы отандық автоөндірушілерді мемлекеттік қолдау тоқтатылса, елдегі автомобиль өнеркәсібі өндіріс көлемінің өте төмендігінен, өнімнің өзіндік құнының жоғарылығынан, шетелдік технологияларға толық тәуелділіктен және ішкі сұраныстың әлсіздігінен сәтсіздікке ұшырайды.
«Егер мемлекет Қазақстанда құрастырылған шетелдік көліктердің экспортын одан әрі субсидиялау туралы шешім қабылдаса, бұл Қазақстан экономикасына ешқандай оң әсер етпей, шетелдік сатып алушыларға қаржылық көмек көрсетеді деген сөз. Жергілікті автомобиль өнеркәсібінің Қазақстанның ішкі нарығына толық бағдарлануына байланысты пластикалық бөлшектер, газ шығару жүйелері, орындықтар, мультимедиялық жүйелер, шиналар, аккумуляторлар және т.б. сияқты автомобиль бөлшектерін өндіруді оқшаулау мүмкін емес», – деп сынға алды мамандар.
Бұл қазақстандық автомобиль өнеркәсібінің көлемі жағынан өте шағын екенін білдіреді. Сонымен қатар автомобиль маркалары да көп. Елде түрлі брендтердің 170-ке жуық автокөлік үлгісі құрастырылады. Қазақстанда құрастырылған автомобиль үлгілерінің мұндай көптігі қосалқы бөлшектерді өзімізде шығару мүмкіндігін шектейді. Өйткені бұл жеке автомобиль үлгілерін де, оларға арналған бөлшектерді де өндіру ауқымын одан әрі қысқартады.
«Бұл біздің автомобиль өнеркәсібінің өзіндік құнын қымбаттатып, импортқа тәуелділігін арттырады. Бір елде 100 мың немесе одан да көп бір автомобиль моделін шығарған жағдайда ғана оның бөлшектерін өндіру тиімді. Сонымен қатар бұл көліктер мен қосалқы бөлшектердің басым бөлігі экспортқа шығарылуы керек», – деп түсіндірді мамандар.
Еске сала кетсек, Қазақстанда тіркелген автокөлік саны 5,5 млн-ға жуықтады. Электр қуатымен жүретін автомобиль 3 есе өскен.
