Энергетика министрлігі АЭС және ядролық қалдықтарды сақтауға қойылатын талаптарды күшейтті

Энергетика министрлігі МАГАТЭ ұсыныстарын ескере отырып, Қазақстанда ядролық қондырғылар мен ядро қалдықтарды сақтау пункттерін орналастыруға арналған орындарды таңдау қағидаларын өзгертті. Құжатқа сәйкес таңдалған аймақтарда жер сілкінісінің жиілігі 10 мың жылда бір реттен және 25 км қашықтықтағы мекендеген халықтың тығыздығы бір шаршы километрге 100 адамнан аспауы керек.

«Ашық НҚА» жүйесінде жария болған жобаға сәйкес, жаңа қағидалар атом энергетикасы объектілеріне қойылатын талаптарды күшейтеді және нақтылайды. Қолданыстағы ережелер соңғы сегіз жыл ішінде — 2016 жылдан бері өзгермеген.

«Ереже мәтініндегі өзгерістер Атом энергиясы жөніндегі халықаралық агенттіктің (МАГАТЭ) қауіпсіздік жөніндегі нормалары мен ұсынымдарына негізделген және дамыған елдердің ядролық және радиациялық қауіпсіздік саласындағы нормативтік құжаттарды әзірлеу саласындағы жинақталған тәжірибесін де, оларды қолдану тәжірибесін де көрсетеді», — делінген жоба түсініктемесінде.

Не өзгерді?

Жаңа ережелер өндірісті кеңейту, жаңғырту немесе қолданыстағы алаңда жаңа нысандар салу жобаларына да қатысты болады. Жақын жердегі міндетті эвакуациялау жаңа ережеге сәйкес апат болған жағдайда полигоннан 5 шақырымнан 25 шақырымға дейінгі аймақтарда жүргізілуі қажет. 

Сонымен қатар гравитациялық процестер, көшкін, жер сілкінісі және су тасқыны сияқты геологиялық және гидрогеологиялық процестерде бағалануы қажет.

Жер сілкінісі:

• Тіркелген жер сілкіністерін қоса алғанда, ауданның сейсмикалық белсенділігін бағалау жүргізіледі;
• Ядролық қондырғыларды орналастыру орындарындағы жер сілкінісінің жиілігі 10 мың жылда бір реттен аспауы тиіс;

Су тасқыны:

• Су қоймаларына немесе басқа су көздеріне жақын орналасқандықтан, су басу мүмкіндігі зерттеледі; 
• Тәуекелдерді анықтау үшін су тасқынының жиілігі мен қарқындылығы бағаланады.

Гравитациялық процестер:

• Жер асты сулары мен тектоникалық бұзылуларды ескере отырып, жер бедерінің тұрақтылығына әсері бағаланады;
• Жер бедерінің беріктігі және қауіпсіздікке әсер етуі мүмкін көшкіндер және басқа процестердің ықтималдығы зерттеледі.
• Тербелістердің максималды үдеуінің параметрлері және белсенді ақаулардың сипаттамалары орнатылады.

Бұдан бөлек, пайдаланушы ұйым ядролық қондырғылар мен көму пункттерін орналастыру кезінде объектінің қызметкерлері мен жақын аудандағы халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін адамдардың радиациялық сәулеленуін, сондай-ақ радиоактивті материалдың қоршаған ортаға бөлінуін үнемі талдап отыруға міндетті. Ұйым ядролық реактордың өзегін, ядролық тізбекті реакцияны, радио изотоптық немесе иондаушы сәуле шығаруды бақылауы қажет.

Қазақстан 6 қазанда өткен АЭС салу туралы референдумда елдің көпшілігі бастаманы қолдады. Елдегі электр станциясын 4 компания салу мүмкін: француздық EDF, қытайлық CNNC, ресейлік Росатом, оңтүстіккореялық KHNP.