Жаңа жыл – баршамыз ұзағынан демалып, мейрамды тойлап, уақыттың көп бөлігін дос-жаранмен өткізетін кезең. Алайда осындай ұзақ демалыстан соң көп адам үшін жұмысқа шығып, әдепті тірлігіне кірісіп кету қиынға соғып жатады. Мерекеден кейінгі синдром – адамның өзін әлсіз сезініп, жұмысқа енжар қарайтын халін айтады және бұл күйге адамдар әдетте мерекелік демалыстан кейін душар болады. Бүгінгі материалымызда осы синдромның себептерін, негізгі симптомдарын талдап, қалай қайта өнімді жұмыс істеуге болатынына қатысты кеңес береміз.
Мерекеден кейінгі синдромның себептері
- Күн тәртібінің өзгеруі
Мереке күндері біз көбіне әдепкі күн тәртібін бұзып жатамыз. Кеш жатамыз, әдеттегіден көп ұйықтаймыз, үйреншікті уақытта тамақ ішуге үлгермей, оның да ретін бұзамыз. Биологиялық ритмдегі мұндай бұзылулар ағзаны күйзеліске ұшыратады. Әсіресе, осындай бірқалыпсыз режимде жүріп, кенет жұмысқа шықсақ, күйзеліс үдей түседі.
- Шамадан тыс эмоция алмасу
Жаңа жылдық демалыста түрлі эмоцияға бөленетініміз рас. Мейрамды тойлауға дайындалып жүріп, қуаныш пен таңданыс сезімін бастан кешеміз. Осындай эмоциялық толқыннан соң қалыпты өмір күңгірт күндей көрініп, оралу қиындау болуы мүмкін.
- Шамадан тыс тойынып тамақ жеу және қимыл-қозғалыстың аз болуы
Бұл да – мерекеден кейінгі синдромның бір себебі. Жыл сайын 31 желтоқсанда азық-түлік дүкендері мен базар біткеннің бәрі адамға толып, кезек қаптап, ығы-жығы болып жатады. Жаңа жылдық дастарханға деп үйіп-төгіп азық-түлік алып, бес күн қатарынан сол дастарханға қойылғанды бітіруге тырысып, жей беретініміз тағы бар. Бұған қоса таңғы ас, түскі ас, кешкі ас демей, ретсіз ауқаттана береміз. Бұл да жағдайды қиындатып жібереді, себебі осындайда артық қозғалысқа ықыласымыз да болмайды. Одан метаболизм баяулап, жалпы ағзамыз «еріншектене» бастайды.
- Жұмыс жиналып қалды деген үрей де – ұзаққа созылған демалыстан кейін жұмысқа кірісіп кетуге кедергі келтіреді. Әдетте кез келген үш күннен ұзап кеткен демалыстан соң жұмыс жиналып қалғандай сезім болады. Жұмысқа барып, сол көп жұмысты тындыру керек деген ойдың өзі адамды күйзелтіп, мотивациясын бәсеңдетеді.
Мерекеден кейінгі синдромның негізгі симптомдары
Бұл синдромның себептерін талдадық, соған қарай үнемі кездесетін белгілі бір симптомдары да бар. Әдетте бұл кезде адам өзін үнемі шаршаңқы сезінеді, энергиясы түгесілгендей болады да тұрады. Адамның бір нәрсеге ден қойып, бар назарын жұмысқа салуы қиындайды. Жұмысына, кәсібіне қызығушылығынан айырылады. Кейбір адамдары белгісіздік пен үрей сезімі билейді. Сонымен қатар адам ұйқы режимін дұрыстай алмай әлек болады. Содан ол үнемі ашуланшақ, күйгелек болып та кетеді. Басы ауырып, бұлшықет ауыруы да мүмкін.
Мерекеден кейінгі синдромның алдын алудың амалдары
Биыл осы халге түсініп, жұмысқа кірісуіңіз қиындап кеткен болса, қамықпаңыз. Тек келесі демалысқа кетпес бұрын біздің бірнеше кеңесіміз есіңізде болсын.
- Бюджетіңізді алдын ала жоспарлап алыңыз. Жоғарыда аталған үрей әдетте қалтаға күтпеген, жоспарланбаған салмақ түскеннен болады. Сондықтан артық шығынға ұрыып қалмас үшін әр мереке кезеңіне нақты қаржылық жоспар құруды әдетке айналдырыңыз.
- Шамаңызға қарауды үйреніңіз. Ауыр естілгенімен, мәселенің басы – осы. «Обал ғой» деп артық тамақ жей беруге, «Ертең де демалыс қой» деп алкогольды шамадан тыс ішуге болмайды. Осы кеңеске құлақ ассаңыз, демалыстан кейін ауырлықты да сезінбейсіз.
- Демалысты жоспарлап, баланс ұстауға тырысыңыз. Демалыстан кейін өзіңізді уақытты құр өткізіп алдым-ау деп кінәлі сезінбес үшін осы бірнеше күнді жоспарлап, бір күн үйде болып, бір күн серуенге шығып, енді бір күні белсенді демалыс ұйымдастырып көріңіз. Тауға барыңыз, сырғанақ тебуге барыңыз – қыста да белсенді демалыстың түрі көп.
- Ең бастысы, демалыстың кейінгі күндерінен-ақ қалыпты режимге орала бастаған жөн. Ертерек жатып, ертерек оянып жүрсеңіз, жұмыстың бірінші күні анау айтқандай қинала қоймайсыз.
- Жұмыс орныңызды даярлаңыз. Жұмыс үстелінен артық заттарды алып тастап, жұмыс атмосферасын қалыптастырыңыз.
- Жұмыс күніңізді жоспарлаңыз. Хаос дегеннен ми қорқақтайды. Сондықтан ең әуелі не істейтініңізді, неден бастайтыныңызды шешіп алып, жұмысқа да бірте-бірте кірісіңіз.
Мерекеден кейінгі синдроммен күрес
Бірінші қадам. Жұмыс процесіне бірте-бірте кіру
Демалыстан кейінгі алғашқы күндері мойныңызға көп жауапкершілік алып, артық жүктеме байламаңыз. Ең азынан, ең кішкентайынан бастаңыз. Ең қарапайым тапсырмаларды орындаңыз болмаса жай ғана жұмыс үстеліңізді, ноутбугыңыздағы қалталарды ретке келтіріңіз. Жұмыс күнін бірнеше блокқа бөліп көріңіз. Мысалы алғашқы екі сағатта маңызды істерді істеп, кейін аса маңызды емес тапсырмаларға көшсеңіз болады.
Екінші қадам. Биоритмді қалыпқа келтіру
Қалыпты режимге оралу үшін бірнеше күн қажет, ол рас. Бастысы – тәртіпке бағыну:
- Күн сайын бір уақытта жатып, бір уақытта ояныңыз.
- Кешкі ритуал тізімін құрыңыз, ол ыстық душ қабылдау, кітап оқу немесе медитация және тағы басқасы болуы мүмкін. Өзіңізге ұнағанын істеңіз.
- Ұйықтар алдында гаджет қолданудан бас тартыңыз.
Үшінші қадам. Дұрыс тамақтануға көңіл бөліңіз
Дұрыс тамақтану энергияның орнын толтырып, бойға қуат жинауға көмектеседі.
Ол үшін жасымық, оның ішінде көкөніст пен жемісті және көк шөпті көбірек жеген жөн. Сонымен қатар рационыңызға магнийге бай өнімдерді қосыңыз. Мысалы, қарақұмық, жаңғақтар мен банан бұл тұрғыда өте пайдалы. Бастысы, көбірек су ішіп, ағзаңызды тазалап алу үшін шөп шай да ішіп тұрыңыз.
Бұл кезеңде майлы ауыр тағамдардан бас тартыңыз, себебі ол метаболизмді баяулатады. Кофеинді шектен тыс тұтынуға да болмайды, одан адам күйгелектене беруі мүмкін.
Төртінші қадам. Физикалық қимыл-қозғалысты көбейтіңіз
Қимыл-қозғалыс қан айналымын жақсартып, көңіл күйдің көтерілуіне әсер етеді. ОЛ үшін міндетті түрде абонемент алып, қымбат залға барудың қажеті жоқ. Жай ғана таңертең тұрғанда жаттығу жасаңыз, бір мезгіл таза ауада серуендеңіз. Йогамен айналысыңыз, созылыңыз.
Сонымен қатар ең бастысы, күніңіздің жеңіл өтуіне эмоциялық халіңіз, позитивті ойыңыз да қатты әсер ететінін ұмытпаңыз. Ол үшін күнді позитивті аффирмация айтып бастап көріңіз. Сізге әдетте не нәрсе мотивация беретінін еске түсіріңіз. Бәлкім музыка тыңдағаннан, кітап оқығаннан көңіліңіз көтерілетін болар. Күнді сол сүйікті ритуалыңыздан бастауға тырысыңыз. Алғашқы жұмыс күнінде де жұмыс арасында сол музыканы бір тыңдап қойсаңыз да болады. Достарыңызбен, әріптестеріңізбен сөйлесіңіз. Идея алмасыңыз. Кейде нетворкинг де күш береді.
Қай кезде маман көмегі керек болуы мүмкін?
Екі-үш апта өтсе де, енжарлықтан құтыла алмай, үрейленіп жүре берсеңіз, жұмысқа кірісіп кетуге әлі де қиналып жүрсеңіз, психологтан кеңес алған дұрыс. Бұл мерекеден кейінгі синдром емес, эмоциялық қажу сияқты немесе басқа да бір мәселелер барының белгісі болуы мүмкін.
Постмерекелік синдром – ағза демалғаннан кейін бұрынғы ритмге қайта бейімделетін қалыпты процесс. Бастысы, мұның созылып кетпеуін қадағалау керек. Жоғарыда жазылған кеңестерге құлақ түріңіз және жұмысқа шығу – бір жаза емес, алға жылжып, жаңа шыңдарды бағындырып, жаңа жетістіктерге жетудің бір мүмкіндігі екенін есте ұстаңыз.
Жаңа жыл құтты болсын!
