АҚШ пен Қазақстан арасындағы гранттық бағдарламалар уақытша тоқтатылды
2025 жылы 20 қаңтарда жаңадан сайланған Америка құрама штаттарының президенті Дональд Трамп өзінің алғашқы жарлықтарының бірінде шетелдерге даму мақсатында көрсетілетін қаржылай көмекті 90 күнге тоқтату туралы шешім қабылдады.
Бұл қадам жаңа әкімшіліктің сыртқы саяси басымдықтарын қайта қарау мақсатында жасалды.
Жарлықтың негізгі талаптары
Президент қол қойған құжатта АҚШ-тың Мемлекеттік департаменті мен USAID секілді агенттіктерге, сондай-ақ халықаралық ұйымдарға бөлінетін барлық қаржылай көмекті тоқтату міндеттелді. Құжатта бұл көмекті үш ай ішінде қайта тексеру қажеттілігі көрсетілген.
Барлық бағдарлама АҚШ-тың сыртқы саясатына сәйкестігі мен тиімділігі тұрғысынан бағаланады.
Бұл тексерудің нәтижесінде бағдарламаларды жалғастыру, жаңарту немесе тоқтату туралы шешім қабылданады.
Жарлықта мынандай негізгі сұрақтар басшылыққа алынатыны жазылған:
- Бағдарлама АҚШ-тың ұлттық қауіпсіздігіне қалай әсер етеді?
- Ол Америка халқы үшін қандай пайда әкеледі?
- Бұл қаржылар АҚШ-ты мықтырақ және тұрақтырақ ете ала ма?
АҚШ-тың жаңа саясаты
Дональд Трамп шетелдік грант бағдарламаларын сынға алып, олардың көбісі «америкалық құндылықтарға қайшы келетін» елдерде жүзеге асырылатынын айтты. Оның пікірінше, АҚШ-тың салық төлеушілерінің ақшасы ең бірінші елдің өз ішіндегі мәселелерді шешуге бағытталуы керек. Трамп бұл шешімді қабылдай отырып, АҚШ-тың халықаралық көмегін тиімдірек және мақсатты түрде пайдалануды көздейді.
«Америка салық төлеушілерінің ақшасы тиімді жұмсалуы керек. Шетелдерге қаражат жіберудің орнына, оны Америка азаматтарының мүддесіне жұмсау – біздің моральдық міндетіміз», – деді Трамп.
Қазақстанға және басқа да елдерге әсері
АҚШ-тың USAID агенттігі Қазақстанға білім, денсаулық сақтау, энергетика, экология, және демократияны дамыту сияқты салаларда көмектесіп келеді. Осы бағдарламалардың барлығы қайта қаралмақ. Атап айтқанда:
- USAID-тың Қазақстанда жүзеге асырып жатқан экологиялық және экономикалық жобалары.
- Денсаулық сақтау саласына қатысты бағдарламалар (туберкулезбен күрес, денсаулық сақтау жүйесін дамыту).
- Азаматтық қоғамды қолдау мақсатындағы гранттық бағдарламалар.
Не өзгеруі мүмкін?
- Кейбір бағдарламалар толығымен тоқтатылуы мүмкін.
- Қазақстандағы кейбір жобалар қысқартылады немесе жаңа шарттармен қайта іске қосылады.
- Көмек көлемі айтарлықтай азайып, тек АҚШ үшін стратегиялық маңызы бар салаларға ғана бағытталуы мүмкін.
Жарлықтың халықаралық деңгейдегі ықпалы
Трамптың бұл шешімі тек Қазақстанға ғана емес, басқа да дамушы елдерге кері әсерін тигізеді. АҚШ-тың шетелдерге көмегі – көптеген елдер үшін әлеуметтік және экономикалық даму құралы болып келеді. Бұл бағдарламалардың тоқтатылуы:
- Халықаралық ұйымдардың жұмысына қиындық туғызуы мүмкін.
- Дамушы елдердегі экономикалық тұрақтылық пен даму процесін баяулатады.
- АҚШ-тың халықаралық беделіне әсер етуі ықтимал.
Дональд Трамптың шетелдерге көмекті уақытша тоқтату туралы шешімі АҚШ-тың сыртқы саясатына елеулі өзгерістер енгізеді. Қазақстан үшін бұл саясаттың нақты салдары тек 90 күндік мониторингтен кейін белгілі болады.
Еске сала кетейік, бұған дейін Трамптың көші-қон саясатының қатаңдауына байланысты АҚШ-тағы қазақстандықтарға елшілік ескерту жасаған еді.
