Депутат халықтың 12 млрд теңгеге алданғанына Цифрлық даму министрлігін кінәлады
Алаяқтар 2024 жылы халықты 12 млрд теңгеге алдаған. Депутат Мұрат Әбенов банк жүйесінің осалдығы себепті, халықтың алаяқтардың күрмегіне ілініп жатқанын айтты. Сонымен бірге Цифрлық Даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрі Жаслан Мәдиевтің ведомствосы бұл мәселені шешуде ешқандай шара қолданбай отырғанын, керісінше, елде цифрлық шешімдер арқылы алаяқтарға мүмкіндік жасалып жатқанын айтып, сынады.
Депутат Мәжіліс талқылауына шығарылған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне инновациялық қызмет саласын мемлекеттік қолдау жүйесін жетілдіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасының кемшін тұстары бар екенін атап өтті. Айтуынша, бұл заң ұлттық ақпараттық қауіпсіздік тұрғысынан алғанда – өте осал.
«Өкінішке қарай біз ақпараттық бизнес пен IT саланы қолдаймыз деп, ұлттық экономикалық қауіпсіздік мәселесін естен шығарамыз. Президент 2022 жылы интернет алаяқтықпен жаппай күрес жүргізуді тапсырды. Оның нәтижесі қандай болды? 2024 жылы жасалған алаяқтық қылмыстың 99% пайызы интенет арқылы жасалған. Азаматтардың 12 млрд теңгесі ұрланған. Бұл сома 2023 жылғы көрсеткіштен 3 есе көп. Бұл салаға Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі жауапты», – деді депутат.
Әбенов бизнеске жағдай жасалғанымен, қарапайым халықтың қауіпсіздігі қамтамасыз етілмейтінін айтты. Сонымен бірге банктер құзыреттілігінің артуы да, жағдайды күрделендіре түскен. Мәселен, ЭЦҚ беру мүмкіндігін кей банктер өз мақсаттарында пайдалануы ықтимал.
«Банктер азаматтан сұрамай-ақ ЭЦҚ рәсімдей алады. Ал ұялы байланыс операторлары SIM-карталарды қорабымен сатады. Сонымен бірге банктер сенімді телефон нөмірі деген нәрсені ойлап тапқан. Ол нөмірді алаяқтар пайдаланады. Ондай нөмір бар екенінен азаматтар бейхабар. Біз азамттардың мойнына кредит іліп жатырмыз. Олар білмейді де. Биометриялық идентификация бойынша да ортақ жүйе жоқ. Банктер идентификацияланбаған биометриялық жүйе арақылы тексеріс жүргізеді. Оған қоса, шетелдіктерге ЖСН беру мәселесі де реттелген жоқ. Қазақстанға кірмеген шетелдіктерге ЖСН беруге тыйым салынды. Бірақ Цифрлық министрлік заңды айналып өтіп, ЖСН-ды шетелдіктердің елшіліктерден алуына рұқсат беріп қойды. Шетелдіктер негізінен осы ЖСН-ды пайдалана отырып алаяқтық жасайтынын білеміз. Бұған жол берген министрлік», – деді Әбенов.
Депутат заңсыз жолмен рәсімделген несиені банктердің өзіне жүктеуді ұсынды. Жалпы, банктердің алаяқтарға қатысы бар-жоғын анықтауды депутаттар талайдан бері көтеріп келеді. Мәжіліс депутаты Асхат Рахымжанов алаяқтық жолмен заңсыз рәсімделген несиені банктердің өзіне төлету бастамасын көтерді. Ал қазіргі таңда алаяқтық оқиғаларынан тек банктер ұтады. Өйткені сотта үнемі банк мүддесіне шешім қабылданады.
