12 сәуір – Халықаралық ғарышкерлер күні. 1961 жылы дәл осы күні адамзаттың ғарышқа алғашқы сапары жасалған. «Восток» кемесімен ғарышкер Юрий Гагарин ұшқан. Осы мерекеге орай KursivMedia тілшісі Астанадағы «Қазақстан ғарыш сапары» ҰҚ» АҚ ғимаратына барып, ғарышқа арналған техниканың қалай жасалатынын көріп қайтты.
Астананың Нұра ауданында зымыран-ғарыш техникасының ашық экспозициясы алыстан көрінеді. Дәл сол маңдағы ғимаратта ғарыш техникасы жобаланып, әрі қарай сынақтан өтеді.
«Қарапайым тілмен айтсақ, қазір спутниктің миын жобалау жұмысымен айналысып жатырмын. Жобалау жұмыстарын бір жыл бұрын бастадым. Қазір соңғы кезеңіне келдік. Оның қызметі – қосалқы жүйелерді басқару, деректерді өңдеу. Аяқталған соң тестілеу, тексеру болады. Алдымен жұмысты өндіріске жібереміз. Содан кейін тексереміз», – дейді инженер Әлихан Қаппар.
Ghalam компаниясының директоры Бауыржан Алматовтың айтуынша, Қазақстанда алғаш рет төрт ғарыш аппараты жасалып жатыр.
«Ғарыш аппаратының кей дайын бөлігі сатып алынады. Ал бортты басқару кешені (спутниктің миы), энергиямен қамтамасыз ету жүйесі, жобалау, механикалық құрылымының бәрін осы жердегі инженерлер жасап шығарады. Яғни, жобалау, өндіру, сынақтан өткізу жұмысының бәрі осы жерде атқарылады», – дейді Ghalam компаниясының директоры Бауыржан Алматов.
Ал жобалаудан өткен ғарыш аппараты өндіріс учаскесінде жасалады. Бұл бөлім металл өңдеу цехі деп аталады. Білдектерде кез келген металды қолданып жұмыс істеуге мүмкіндік бар.
Орталықтағы механикалық сынақ учаскесінде ғарыш аппараты сынақтан өткізіледі. Мамандар процесті бақылап отырады.
Бұл жерде салмағы 100 келіден 6 тоннаға дейінгі ғарыш аппараты сынақтан өткізіледі. Қазір Ghalam компаниясы 4 ғарыш аппаратын жасап жатыр.
Орталықтың бас инженері Алмас Келгенбаев ғарыш аппараты сынақтан өтетін Compact Antenna Test Range аймағын 5 жыл бойы жасақтаған.
«Мұны салуға өте көп уақыт кетті, себебі дәлдік өте жоғары рөл атқарады. Бетонның астына мыс жайылды, үстіне еден құйылды. Содан кейін қабырғаға темір жүргізілді. Бұл жерден толқын сыртқа шықпауы керек, дәл солай іштен толқын кірмеуі қажет. Оның да арнайы стандарты бар. Толқынды өзіне жұтатын абсорбер (көк түсті) бар. Ғимараттың жартысына дейін абсорбер орнатылған соң ішіне 100 тонналық крандар кіргізілді. Себебі қабырғаға ілінген бір техниканың салмағы – 50 тонна, екіншісі – 35 тонна. Бұл аймақ ішіне камера орнатылған. Мамандар сырттан бақылап отырады», – дейді Алмас Келгенбаев.
Мұнда күн сәулесінің имитациясын жүргізу барысында ғарыш аппараты 36 мың шақырым жүріп өткендей болады. Ішінде құрылғыны 6 түрлі сынақтан өткізу мүмкіндігі бар.
Ghalam компаниясының құрылғанына 15 жыл болған. Мұнда қазір 90 инженер жұмыс істеп жатыр. Қорыта айтқанда, компания ғимаратында ғарыш аппаратын жасау үшін ең алдымен компьютер арқылы ненің қай жерде тұруы қажет екені есептеледі және жобасы жасалады. Соның негізінде мамандар құрылғыны өңдейді, дайындайды. Келесі кезең – ғарыш жағдайында қалай жұмыс істейтінін тексеру. Сынақ барысында құрылғы ғарыштағы температураға шыдай ма, жоқ па деген сұраққа жауап беру үшін тексеруден өтеді. Кей жағдайда металл түрі ауыстырылады. Келесі кезең – күн сәулесінің иммитациясы.
Цифрлық даму, қорғаныс және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі Аэроғарыш комитетінің төрағасы Баубек Оралмағамбетовтің айтуынша, салада кадрға деген сұраныс бар.
«Бізде мамандарды ғарыш техникасына дайындайтын 5 жоғары оқу орны бар. Радиотехника, геодезия секілді мамандықтарды тәмамдап келетіндер де бар. Яғни, спутникт байланысы саласында істейді. Одан бөлек Байқоңырда Мәскеу авиациялық институтының (Moscow Aviation Institute) зымыран техникасын пайдалану бойынша маман даярлайтын филиалы бар. Алайда кадр тапшылығы бар. Біздің мамандар жоғары оқу орындары өкілдерімен кездесіп жатыр. Осы салада білім алып жатқан магистранттар конкурссыз осында жұмысқа келе алады. Бәрін бізбен бірге жұмыс істеуге шақырамыз», – деді Баубек Оралмағамбетов.
