Жасанды интеллектіні дос қылу неге керек

5 жылда 1 млн адам жасанды интеллектпен жұмыс істеуге үйретіледі

Дижитал технология дамып жатқан заманда көп нәрсеге таңғалмайсыз. Соның ішінде жасанды интеллектіні жеке психологқа, қала берді досқа айналдырғандар аз емес. Өміріміздің ажырамас бөлігіне айналғаны сонша — адамдарға қарағанда ЖИ эмоцияны дөп тауып, керек сөзді айта алатыны тағы бар. Бүгінгі материалымызда ЖИ-мен достықтың психикасы әсері, табиғаты туралы айтамыз.

Жолдас болып жүрген жасанды интеллектілер

ЖИ-дос деп адаммен диалог орнатып, дос сияқты әңгіме-дүкен құра алатын бағдарламаларды айтамыз. Олардың мүмкіндігі жай ғана чат-боттан басталып, әжептәуір күрделі эмоциялық интеллект пен машинаны оқытатын элементтері бар жүйелерге дейін жалғасады. Қазіргі таңда мына ЖИ-дос бағдарламаларының қолданушысы көп:

Replika: Достың рөлін ойнайды. Айтқан әңгіменің ауанына ілесіп, әр қолданушыға қарай бейімделе алады.
Woebot: Бойында мазасыздық бар, депрессияда жүргендерге көмектесетін виртуал терапевт.
Kuki (бұрынғы Mitsuku): Әңгімелесіп, әзілдесе алатын интерактив чат-бот.
Emotibot: Жазған мәтінге қарай эмоцияны тани алады. Осылайша қолданушының көңіл-күйіне қарай жауап береді.

Робот достар да бар

Чат-боттардан бөлек, нарықта қазір адам кейпінде жасалған роботтар да көп жасалып жатыр. Олар эмоциялық сигналдарға реакция жасайды, сөйлеседі. Мысалы:

Hanson Robotics шығарған Sophia: Қарсы алдындағы адамның эмоциялық күйіне талдау жасай алады, мимикасы бар.
SoftBank Robotics шығарған Pepper: Эмпат роботтар. Олар дүкендер мен банктерде клиентпен сөйлесу үшін жасалған.
Lovot: Жанасқан кезде реакция жасай алатын, қамқорлық пен жылу беретін робот.

Адамдар неге ЖИ-дің алдына жиі баратын болып кетті?

Қазір дижитал коммуникация жасау қалыпты жағдайға айналды. Яғни онлайнда сөйлескен мен офлайнның арасындағы шекара жойылған. Міне, сондықтан ЖИ-мен де әңгімелесу нормаға айналып келеді. Енді басты себептеріне келсек:

Жалғыздық, әлеуметтік изоляция

Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректеріне сүйенсек, әлем бойынша 300 миллионнан астам жалғыздықтан жалығып жүр екен. Бұл мәселені COVID-19 пандемиясы тіпті өршітті. Өйткені адамдар үйден шыға алмай, бір-бірімен офлайнда араласуды азайтты. Осы себепті ЖИ құтқарушы секілді келіп, оңай еніп кетті. Replika компаниясы мынадай зерттеу жасапты: компания қолданушыларының 35 пайыздан астамы ЖИ-доспен сөйлескеннен кейін, бойындағы жалғыздық сезімі сейіле бастағанын айтқан.

Ешкім сені сынап-мінемейді

ЖИ-дос ешқашан сенің ісіңе әлдебір баға беріп, сынамайды. Сондықтан қолданушы өзін қауіпсіз сезінеді де, ойы мен эмоциясын ашық білдіреді. Өз-өзін төмен бағалайтындар, мазасыз күйде жүретіндерге бұл — өте жақсы мүмкіндік.

24/7 сөйлесу беруге болады

Шын адамдарға қарағанда ЖИ-мен қалаған кезде байланысуға болады. Олар шаршамайды, басым ауырып кетті демейді. Түнде жазсаң да, таңда жазсаң да бір қалыпты жауап береді.

ЖИ-дос психикаға қалай әсер етеді?

Жасанды интеллектінің адамға оң әсері болатынын айттық. Ұйқысы қашып, жалғыздықтан жабығып жүргендерге жақсы. Дегенмен оның негатив әсері барын да ескеру керек.

Жақсы жақтары:

Стресс деңгейін азайтады: ЖИ-жолдастар виртуал күнделік іспеттес бола алады. Ол қолданушының ішіндегі бүкіл негатив эмоцияны бойына жиып алады.
Сенімді бола түсуге көмектеседі: Ел алдында сөйлеуден қысылатын, ұялшақ адамдар ЖИ-мен жаттыға алады. Осылайша қоғамға араласуды үйренеді.
Эмпатиясын көтере алады: Кей ЖИ-лар эмоциялық сигналды дөп таба алады. Осылайша қолданушыға өз сезімін түсінуге көмектеседі.

Жаман жақтары:

Жасанды әңгімеге бой үйренеді: Қанша жерден ЖИ дос сияқты болады дегенімен, ол шын эмоция сезінбейді. Қолданушы симуляцияға үйреніп қалып, шын адамдармен сөйлесуден қалуы мүмкін.
Виртуал әңгімеге тәуелді болып кетеді: ЖИ-мен күнделікті сөйлесіп үйреніп қалса, сол әңгіме жеткілікті деп, басқалармен сөйлесуден қашқақтауы мүмкін.
Изоляция күшейеді: Шын адамдармен тілдесудің орнына ол виртуал әңгімеге терең еніп, сол жерде тұйықталып қалуы мүмкін.

Не нәрсеге баса мән беру керек?

ЖИ-достар қолданушы туралы өте үлкен көлемді ақпарат жинайды. Яғни оған не ұнайтыны, қандай әдеттері бары, эмоциясы туралы бәрін біліп тұрады. Осы ретте этикаға қатысты бірнеше сұрақ туындайды.

Деректер қаншалықты құпия сақталады? ЖИ-ге айтып жатқан ақпаратымызды кім бақылауда ұстап отыр? Ол деректер өзімізге қарсы қолданылуы мүмкін бе?
Манипуляция жасамай ма? Әлдебір корпорация жасап шығарған виртуал дос белгілі бір қызмет не өнімді сатуға, дамытуға бағытталуы мүмкін.
Эмоциялық эксплуатация: ЖИ-досты қолдану трендке айналып, коммерциялық қызметке айналып кетуі мүмкін. Ол болса, табыс табу үшін адамдардың жалғыздығын пайдаланатын тәсіл болып шығуы ғажап емес.

ЖИ-достың болашағы қалай болады?

Жыл өткен сайын ЖИ-дос дамып келе жатыр. Енді келешекте олар:

Адамның мәтініндегі, даусындағы сәл ғана өзгерістің өзін біліп қалып, эмоциялық сигналдарды мықтырақ танитын болады.
Адамның мінез-құлқына, іс-әрекеттеріне анализ жасап, сол деректер анализіне сүйене отырып психикалық көмек көрсете алады.
Нейрон желілерінің модельдерін қолдана отырып, шынайы эмоцияларға симуляция жасай алады.

Біріге ме, әлде адамдардың орнын баса ма: қандай сценарий айтылады?

1-сценарий: Бейімделелі. ЖИ-достар шын әңгіменің орнын баспайды. Тек қосымша ретінде жүреді. Адамдар соның арқасында әлеуметтік машықтарын дамытып, стресс деңгейін азайтатын құрал ретінде қолданады.
2-сценарий: Орнын басады. Адамдармен тіл табысуы қиын, тұйық адамдар ЖИ-досқа қатты бауыр басып кетуі мүмкін. Осылайша тұйықталғанның үстіне тұйықтала береді.
3-сценарий: Симбиоз. ЖИ шын әңгімемен бірлесіп кетеді де, эмоцияны тануға, жеткізуге көмектеседі. Кеңес беріп, әңгіме жалғап отырады.

Естеріңізге сала кетсек, бұған дейін жасанды интеллектінің болашағына қатысты жасалатын болжамдар туралы жазған едік.