Ажырасу — тек қана отбасылық қатынастардың тоқтауы ғана емес, сонымен қатар қоғамдағы әлеуметтік, экономикалық және мәдени процестердің айнасы. 2024 жылы Қазақстанда тіркелген ажырасулар саны 40 569-ға жетіп, жалпы ажырасу коэффициенті 1000 адамға шаққанда 2,01-ді құрады.
Бұл көрсеткіш соңғы он жылда біртіндеп төмендеп келе жатқанымен, аймақтар арасында елеулі айырмашылықтар бар. Осы материалда республиканың әр өңірі бойынша статистикалық деректерді тереңірек қарастырып, себеп-салдар байланыстарын ашып, тарихи және қазіргі заманғы үрдістермен салыстырып, әлеуметтанулық тұжырымдар жасауға тырысамыз.
Қазақстанда 2024 жылы ажырасу деңгейі 1000 адамға шаққанда 2,01-ге тең болды. Бұл соңғы он жылдағы ең төмен көрсеткіштердің бірі. Бұған дейін 2019 жылы бұл көрсеткіш 3,23-ке дейін жеткен болатын. Ал 2020 жылдан бастап біртіндеп төмендеп келеді. 2024 жылы ел бойынша жалпы 40 569 ажырасу тіркелген. Ажырасу коэффициенті ең жоғары аймақтар қатарында Шығыс Қазақстан облысы (3,12), Қарағанды облысы (3,11), Павлодар облысы (3,09), Солтүстік Қазақстан облысы (2,84) және Қостанай облысы (2,80) тұр. Керісінше, Түркістан облысында бұл көрсеткіш небәрі 0,90, ал Алматы облысында 1,36, Атырау облысында 1,61, Жамбыл облысында 1,65, Шымкент қаласында 1,67 болды.
Ажырасу көп тіркелген өңірлер
Ажырасу саны бойынша көш бастап тұрған өңірлер – Алматы қаласы (3 959), Астана қаласы (3 616), Қарағанды облысы (3 532), Түркістан облысы (1 938) және Ақтөбе облысы (2 092). Ажырасудың негізгі себептері – экономикалық тұрақсыздық, урбанизация, әлеуметтік желілердің әсері және отбасылық дағдарыстар. Экономикалық қиындықтар, несие мен ипотека жүктемесі әсіресе жас отбасылар үшін үлкен сынға айналып отыр. Қалалық жерлерде некенің бұзылуы жиі кездеседі. Ал ауылдық, дәстүрлі құндылықтар басым өңірлерде бұл көрсеткіш әлдеқайда төмен.
Халықаралық салыстыру көрсеткендей, Қазақстанда ажырасу коэффициенті Ресей (3,6), Беларусь (3,4), Латвия (2,9) секілді елдермен салыстырғанда төменірек. Тіпті кейбір Батыс Еуропа елдерімен, мысалы Германия (1,9) және Франциямен (1,8) шамалас. Бұл қоғамда отбасы институтының нығаюы мен мемлекеттік саясаттың оң әсерін көрсетуі мүмкін.
Ажырасу балалар мен ата-аналар үшін күрделі әлеуметтік және психологиялық салдарға алып келеді. Балаларда оқу үлгерімі төмендеуі, күйзеліс пен тұйықталу байқалуы мүмкін. Әйелдер көбінесе жалғыз басты ана ретінде материалдық қиындықтарға тап болады. Ерлер арасында эмоционалды күйзеліс пен әлеуметтік шеттетілу жиі кездеседі. Қоғам үшін бұл – әлеуметтік жүктеменің артуы, бала тәрбиесі мен құқықтық қорғау жүйесіне түсетін салмақтың өсуі.
