2025 жылдың наурызындағы деректерге сүйенсек, Air Astana тобы екі әуекомпаниядан тұрады: Air Astana және FlyArystan. Компанияның әуе кемелері паркі 60 ұшақтан тұрады және жылына 2 млн жолаушы тасымалдайды. Ұшулар географиясы 111 бағыт пен 22 елді қамтиды. Бұл көрсеткіштер компанияның кең таралған желісі мен жолаушыларға қызмет көрсетудің жоғары деңгейін көрсетеді.
Акционерлік құрылым
Компанияның акцияларының басым бөлігі «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қорына тиесілі (41%). Басқа ірі акционерлерге BAE Systems (16,95%), Citibank (21,74%) және Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қоры (6,51%) жатады. Бұл әртүрлілік компанияның қаржылық тұрақтылығы мен халықаралық серіктестіктерін көрсетеді.
IPO және Қор нарығындағы жағдай
2024 жылдың ақпан айында Air Astana өзінің алғашқы жария ұсынысын (IPO) жүзеге асырды, бұл Қазақстан тарихындағы алғашқы үштік листинг болды: Лондон (LSE), Астана халықаралық (AIX) және Қазақстан қор биржаларында (KASE) бір уақытта саудалануға шықты. Жиналған 370 млн АҚШ долларының 120 миллионы компанияның дамуына бағытталды. IPO-дан кейін «Самұрық-Қазына» қорының үлесі 51%-дан 41%-ға дейін азайды.
Air Astana акциялары IPO-дан кейін 36%-ға арзандады
2024 жылы IPO-ға шыққан кезде Air Astana акциялары бір данасы үшін 1 190 теңгеден сатылған еді. Алайда арада бір жыл өтпей, 2025 жылғы 16 мамырдағы сауда қорытындысы бойынша, акция бағасы 757,73 теңгеге дейін төмендеді. Бұл — 36%-дық құнсыздану.
Бағаның төмендеу динамикасы:
Графикке қарап, алғашқы айларда акциялардың күрт арзандағанын көреміз. Инвесторлар сенімін жоғалтты ма, әлде нарықтық жағдай әсер етті ме — бұл сұрақтар әлі де талқылануда.
Нарықтық капитализациясы: 269 978,88 млн теңге немесе 528,77 млн АҚШ доллары
· Air Astana акциялары алғашқы листингтен кейін күрт құнсызданған, бірақ соңғы уақытта белгілі бір тұрақтылық байқалады.
· Компанияның жалпы нарықтық құны әлі де жоғары (жарты миллиард доллардан астам), бұл оның ірі ойыншы екенін көрсетеді.
· Акция бағасының соңғы күнгі өсуі инвесторлардың аз да болса сенімі арта бастағанын білдіруі мүмкін.
Қаржылық көрсеткіштер
Компанияның соңғы үш жылдағы қаржылық нәтижелері айтарлықтай өзгерістерді көрсетеді:
- 2021 жылы кіріс 761,8 млн АҚШ долларын құрап, таза табыс 36,2 млн доллар болды.
- 2022 жылы кіріс 1 032,4 млн долларға дейін өсіп, таза табыс 78,4 млн долларға жетті.
- 2023 жылы кіріс одан әрі 1 174,5 млн долларға дейін артты, бірақ таза табыс 68,7 млн долларға төмендеді.
- 2024 жылы кіріс 1 309,1 млн долларға жетіп, таза табыс 52,8 млн долларды құрады.
Шетелдік әуе компаниялармен салыстыру
Әуе компаниясы аймақтағы ең ірі әуе тасымалдаушы болғанымен, халықаралық нарықта бірнеше алпауыт компаниялармен бәсекелеседі. Мысалы, Turkish Airlines аймақтағы жетекші тасымалдаушы, жылына 80 миллионнан астам жолаушы тасымалдайды және 300-ден астам бағытта жұмыс істейді. Emirates өз кезегінде 150-ден астам бағытқа ұшады және әлемдік деңгейдегі қызметімен танымал. Lufthansa Еуропадағы ірі ойыншы, жылына 100 миллионнан астам жолаушыға қызмет көрсетеді. Осы компаниялармен салыстырғанда, Air Astanaның нарықтық үлесі кішігірім болғанымен, оның Орталық Азияда маңызды рөлі бар.
Стратегиялық даму мүмкіндіктері
Air Astana-ның болашақ дамуы компанияның нарықтағы орнын нығайтуға бағытталған. FlyArystan-ды кеңейту арқылы төмен бағалы сегментте үлесін арттыру, жаңа халықаралық бағыттарды ашу және экологиялық тиімді ұшақтарға инвестиция салу негізгі басымдықтар қатарында. Цифрландыру және қызмет көрсету сапасын жақсарту да маңызды рөл атқарады.
Артықшылықтары:
- Кең бағыттық желі (111 бағыт, 22 ел).
- FlyArystan арқылы төмен бағалы нарықта қатысуы.
- Халықаралық серіктестіктер және акционерлік құрылымның тұрақтылығы.
- Қызмет көрсету сапасы жоғары.
- Орталық Азияда жетекші ойыншы.
- Қазақстанның негізгі халықаралық әуе қақпасы.
Кемшіліктері:
- IPO-дан кейін акция бағасының құлдырауы.
- Таза табыстың төмендеуі байқалады.
- Шығындардың өсуі ықтимал.
- Ішкі және халықаралық бәсекелестерден қысым.
- Жаңа бағыттарға кірудегі шектеулер.
- Жолаушылар ағынының маусымдылығы.
Қорытынды
Air Astana Қазақстанның жетекші әуе компаниясы болып қала береді. Оның кең бағыттық желісі, қаржылық көрсеткіштерінің тұрақтылығы және халықаралық серіктестіктері компанияның нарықтағы орнының мықтылығын дәлелдейді. Дегенмен, IPO-дан кейінгі акциялардың құнсыздануы компанияның нарықтағы сеніміне әсер етті. Болашақта компания шығындарды оңтайландыру, қызмет көрсету сапасын арттыру және инвесторлар сенімін қалпына келтіру бағытында жұмыс істеуі қажет.
