Алтын бумы Зимбабвені қалай өзгертті: ауыл байып, қалаға айналды
Филабуси – Зимбабве еліндегі шағын ауылдық қала. Ол елдің оңтүстік-шығысында, Матабелеленд аймағында орналасқан. Бұрын ауыл шаруашылығымен ғана күн көріп келген бұл өңір соңғы жылдары алтын өндірісінің арқасында қарқынды дамып келеді. 5 жыл бұрын қарапайым ғана елдімекен болған бұл аймақ бүгінде Land Rover Defender мен BMW X5 көліктері жүйткіген, екі қабатты зәулім үйлері мен сәнді кафелері бар кентке айналған. Мұның бәрі аяқ астынан басталған алтын өндірісінің нәтижесі, деп хабарлады Bloomberg.
Жарқын болашаққа жол
2024-2025 жылдардағы геосаяси тұрақсыздық пен экономикалық күйзелістер аясында әлемде алтынға деген сұраныс күрт өсті. Табиғи ресурстарға бай Африка елдері, соның ішінде Зимбабве, инвесторлардың және жергілікті тұрғындардың назарына қайта ілікті.
Бұрын пайда тек ірі трансұлттық компанияларға тиесілі болса, бүгінде ұсақ өндіріс қарқын алып, мыңдаған адам қолдарына күрек пен мотопомпа алып, алтын іздеуге кіріскен.
«Бұрын егін егіп, әрең күнелтетінбіз. Қазір алтынның арқасында аптасына 500 долларға дейін табыс табамын», – дейді 32 жастағы Джон Нкомо, бұрынғы фермер, қазіргі шағын өндірістік бірлестік иесі.
Байлық келсе – өмір өзгереді
Табылған әр грамм алтын – бұл жаңа үй, жақсы көлік, балаларға сапалы білім. Филабусиде 100 000 доллардан асатын үйлерді ипотекасыз салып алғандар көбейіп келеді. Ал Land Rover көлігі – жаңа замандағы «табыс символына» айналды.
Алтыннан түскен табыс жергілікті экономиканы қозғап, ауылдың ажарын аша түсті. Сән салондары, шағын бизнес, медициналық орталықтар мен мектептер ашыла бастады.
Тәуекел мен жауапкершілік
Дегенмен, бұл табыстың көлеңкелі жағы да бар. Ұсақ өндіріс көбінесе заңсыз, экологияға зиян келтіреді: өзендер ластанады, топырақ уланады, сынап сияқты улы заттар кең қолданылады. Ал кен орындарына талас кейде қақтығыстарға ұласады.
Зимбабведегі алтынның 60%-ға жуығы заңсыз жолмен өндірілетіні туралы деректер бар. Бұл ел бюджетін миллиардтаған доллардан қағып отыр.
«Бизнесті қолдау мен экологияны қорғау арасында тепе-теңдік табу керек. Әйтпесе, бұл алтын дәуірінің соңы – күйреген табиғат пен таусылған ресурстар болмақ», – дейді экономист Хоуп Чарамба.
Қазақстан үшін сабақ
Бұл жағдай Қазақстанға да ой саларлық. Біздің ел де табиғи ресурстарға бай, ал шалғай ауылдарда экономикалық белсенділікті арттыру – маңызды мәселе.
Зимбабве үкіметі қазір шағын шахталарды заңдастыру, жергілікті өндірушілерге білім беру, өңдеу орталықтарын құру сияқты нақты қадамдарды қарастырып жатыр.
Қазақстан үшін бұл тәжірибе ресурсты тек шикізат ретінде емес, қоғамның әл-ауқатын арттырудың тетігі ретінде қарастыру қажеттігін көрсетеді. Жергілікті бастамалар мен халықтың кәсіпкерлік белсенділігі – өңірлік дамудың маңызды драйверіне айнала алады.
Зимбабведегі алтын бумы – бұл ауылдық өмірді түбегейлі өзгерткен экономикалық серпіліс. Ол жаңа мүмкіндіктермен қатар, күрделі сынақтар да әкеледі. Қазақстан үшін бұл оқиға – табиғи байлықты тиімді пайдалану мен әлеуметтік даму арасындағы байланысты қайта пайымдау қажеттігін аңғартады.
Бұған дейін Қазақстан үкіметі Руанда билігімен кейбір визалық талаптарды алып тастауға келіскен болатын. Оның ішінде сауда саласы, инвестиция, көлік өнідірісі, ауыл шаруашылығы сынды бағыттар бар.
