Аляска көпірі: Вашингтон мен Мәскеу арасындағы мәміле мүмкін бе

АҚШ президенті Дональд Трамп пен Ресей басшысы Владимир Путиннің алдағы Аляскадағы кездесуі қазірдің өзінде әлемдік саясаттың басты тақырыбына айналды. Бұл кездесу – екі мүлдем бөлек саяси мәдениеттің, екі түрлі ойын ережесінің және екі стратегиялық көзқарастың қақтығысы. Бірақ ең маңыздысы – оның геосаясаттан бөлек, жаһандық экономикаға ықпалы. Карнеги сарапшыларының пікірінше жұмадағы кездесу геосаяси және әлемдік экономиканың алдағы 5-10 жылдағы бағытын анықтайтын келісім болуы мүмкін. Сондай-ақ кездесу ретінде Алясканың таңдалуы мен екі державаның мүмкін  ұсыныстарын талдаймыз

Ультиматум және «қысқарған» дипломатия

Трамптың дипломатиялық стилі – классикалық американдық бизнес келіссөзіне ұқсайды:

• Мақсат нақты қойылады.
• Мерзім шектеледі.
• Қарсы тарап шарттарды орындамаса, қысым күшейеді.

Путинге қойылған басты талап – соғысты толық тоқтату. Алайда бұл шарт орындалмады, керісінше, ультиматум кезеңінде соғыс әрекеттері күшейді. Бұл – Трамптың ұстанымын әлсірететін фактор, өйткені ол электоратына жылдам нәтиже көрсетуге үйренген.

Экономикалық тұрғыдан, мұндай ультиматумдар қаржы нарықтарына белгісіздік тудырады.

• Мұнай бағасы келіссөздің әрбір фазасына қарай ауытқиды.
• Қор нарықтары геосаяси қауіп-қатер индексіне сезімталдық танытады.
• Инвесторлар қысқа мерзімді активтерге көшуі мүмкін, бұл ұзақ мерзімді капитал салымдарын тежейді.

Путиннің ұзақ ойын стратегиясы

Путиннің саясаты — «ұзақ тыныс» дипломатиясы. Ол үшін бастысы – уақыт ұту.

• Кез келген келіссөзді созу.
• Басты мәселені екінші дәрежелі тақырыптармен алмастыру.
• Қарсы тарапты келісімнің «кішкентай жетістіктерімен» алдандыру.

Экономикалық жағынан, Ресей бұл стратегияны шикізат экспортына тәуелділікті пайдалану арқылы қолдайды.

• Энергия тасымалдаушылардың бағасы жоғары тұрған кезде – бюджет кірісі артады.
• Сауда серіктестері санкцияларды айналып өтудің жолдарын іздейді.
• Ішкі экономикада импортты алмастыру жобалары іске қосылады, бірақ олар ұзақ мерзімді тиімділіктен гөрі саяси демонстрацияға көбірек ұқсайды.

Аляска -геосаяси символизм және тарихи параллельдер

Аляска кездесу орны ретінде кездейсоқ таңдалған жоқ.

• АҚШ үшін — бұл 1867 жылғы тиімді мәміле, геосаяси прагматизмнің символы.
• Ресей үшін — империялық мұра мен жоғалған аймақтың символы, бірақ сонымен қатар «сатып алынғанымен ұмытылмаған» аумақтың белгісі.

Бұл символизм экономикаға да әсер етеді. Аляска — мұнай, газ, балық шаруашылығы және логистика үшін стратегиялық аймақ. Егер кездесу барысында Арктикадағы бірлескен жобалар туралы келісімдер талқыланса, бұл:

• Солтүстік теңіз жолының коммерциялық әлеуетін арттыруы мүмкін.
• Мұзжарғыш флотқа сұранысты күшейтеді.
• Логистикалық компаниялар үшін жаңа нарық ашады.

Сауда тізімі: шынайы экономика ма, әлде дипломатиялық театр ма?

Путиннің ұсынған тізімі экономикалық тұрғыдан екіұшты:

• АҚШ-пен тікелей әуе қатынасын қалпына келтіру — авиация, туризм, жүк тасымалы нарықтарына серпін береді.
• Елшіліктердің жұмысын толық ашу — визалық қызмет пен бизнес-коммуникацияны жеңілдетеді.
• «Аэрофлот» үшін Boeing сатып алу — авиация өнеркәсібіне тапсырыс, бірақ санкция жағдайында логистика мен төлем жүйесі күрделі.
• Арктикадағы бірлескен игеру — мұнай-газ консорциумдары үшін миллиардтаған долларлық жоба, бірақ экологиялық және саяси тәуекелдер көп.

Бірақ бұл ұсыныстардың бәрі толық атысты тоқтатусыз жүзеге аспайды. Инвесторлар соғыс аймағы бар елмен ұзақ мерзімді келісімге бармайды.

Әлемдік нарықтарға ықпалы

Егер кездесу сәтті өтіп, атыс тоқтаса:

• Мұнай бағасы 5–10% төмендеуі мүмкін, өйткені қауіп факторы азаяды.
• Еуропа газ нарығы тұрақтанады, әсіресе Германия мен Италия өнеркәсібі үшін маңызды.
• Қор индекстері өседі, әсіресе энергияға тәуелді секторларда.

Ал егер келіссөз сәтсіз болса:

• Brent және WTI мұнайы 100 доллардан асуы ықтимал.
• Инфляция қайта күшейеді, бұл дамушы елдер валютасын әлсіретеді.
• Әлемдік азық-түлік бағасы жоғары деңгейде қалады, себебі Украина экспорты шектелуі мүмкін.

Трамп пен Путин: екі түрлі экономика философиясы

• Трамп — қысқа мерзімде нәтиже беретін, бизнес-логикаға негізделген келісімдер іздейді. Оның мақсаты — ішкі саяси рейтингін көтеру.
• Путин — ұзақ мерзімді билікті сақтауға бағытталған, экономикадан гөрі геосаяси салмақты артық қоятын модель ұстанады.

Екеуінің де тәсілі экономикалық тұрғыдан тәуекелді:

• Трамп тым тез шешім қабылдап, ұзақ мерзімді салдарды елемеуі мүмкін.
• Путин тым баяу әрекет етіп, экономикалық мүмкіндіктерді өткізіп алуы ықтимал.

Ресей нарығы оң келісімге сенеді

Мәскеу биржасы соңғы апталарда айтарлықтай серпін көрсетіп отыр. 13 шілде 2025 жылға қарай индекс 2 974,9 пунктке жетіп, жыл басынан бергі ең жоғары деңгейлердің біріне шықты. Соңғы бір аптаның ішінде өсім 6,59%-ды құрап, ал бір айлық көрсеткіш 13,72%-ға дейін жетті. Бұл — нарық қатысушыларының көңіл күйінің айтарлықтай оң болғанын және сауда белсенділігінің артқанын көрсетеді.

Мұндай серпін бірнеше факторлармен байланысты болуы мүмкін. Біріншіден, инвесторлар арасында саяси және экономикалық келісімдерге қатысты оптимизм байқалады. «Келісім» сөзі тек дипломатиялық аяда ғана емес, сонымен қатар іскерлік және нарықтық контекстте де маңызды рөл атқарып отыр. Егер сыртқы сауда байланыстарында немесе санкциялық қысымда жұмсарулар орын алса, бұл ресейлік компаниялардың бағалы қағаздарына деген сұранысты арттырары сөзсіз.

Екіншіден, мұнай мен газ бағасының жоғары деңгейде сақталуы энергетикалық сектордың табысын арттырып, индекс өсіміне оң ықпал етуі мүмкін. Мәскеу биржасының құрылымында энергетика компанияларының үлесі айтарлықтай болғандықтан, шикізат нарығындағы жағдай бірден индекстегі қозғалыстарға әсер етеді.

Үшіншіден, рубль бағамының салыстырмалы тұрақтылығы мен ішкі инвестициялық сұраныстың өсуі де нарықты қолдап отыр. Жыл басынан бері рубль АҚШ долларына шаққанда шамамен 29,9%-ға нығайып, соңғы апталарда да 0,5%-дық қосымша өсім көрсетті. Ішкі инвесторлар үшін акциялар инфляциядан қорғанудың бір құралына айналған, ал шетелдік қатысушылар үшін Ресей нарығына қайта кіру мүмкіндігі туындауы ықтимал.

Қорытынды

Аляскадағы кездесу -тек дипломатиялық іс-шара емес. Бұл – әлемдік экономиканың келесі 5–10 жылдағы бағытын айқындайтын нүкте.
Егер келісім атысты тоқтатумен аяқталса, нарықтар тынышталады, сауда жолдары ашылады, энергия бағасы тұрақталады.
Ал егер тағы бір «уақыт ұту» сценарийі орын алса, әлем жаңа экономикалық турбуленттілік кезеңіне кіреді.