S&P, Nikkei, DAX: әлемдік қор индекстерінің шынайы күші неде?

Егер әлемдік экономиканы адам ағзасына теңесек, онда қор индекстері – оның жүрек соғысы. Әрбір соққысы, әрбір қозғалысы әлемдік қаржы жүйесінің қай бағытта бара жатқанын көрсетеді. Экономика әлсіресе, индекстер баяулайды, жаңа технология өркендесе – индекстер қанат жайып көтеріледі.

Бүгінгі таңда инвесторлар мен сарапшылар үшін қор индекстері тек сандар мен графиктер ғана емес, әлемнің көңіл-күйін, сенімін, қорқынышын және үмітін көрсететін экономикалық айна.

Қор индекстері неге маңызды?

Қор индексі – жүздеген немесе мыңдаған компаниялардың акция бағаларын біріктіріп көрсететін ортақ көрсеткіш. Оны қарау арқылы бір ғана компанияны емес, тұтас бір елдің немесе аймақтың экономикалық жағдайын түсінуге болады.

Мысалы, АҚШ-тың S&P 500 индексі төмендесе, бұл тек америкалық компанияларға ғана емес, Еуропа, Азия және дамушы нарықтарға да қысым жасайды. Өйткені жаһандық қаржы жүйесі – бір-бірімен тығыз байланысқан жүйке талшықтары сияқты.

Америка: әлемнің басты айнасы

АҚШ қор нарығы – ғаламдық капиталдың орталығы. Мұнда үш негізгі индекс бар, оларды әрбір инвестор жатқа біледі:

• Dow Jones Industrial Average (DJIA) – ең көне индекс. Бұрын тек өнеркәсіпке арналса, қазір мұнда Apple, Microsoft, Boeing, Coca-Cola секілді алпауыттар бар. Dow Jones – дәстүрлі бизнестің көрсеткіші.
• S&P 500 – ең беделді индекс. АҚШ-тың ірі 500 компаниясын қамтиды. Экономиканың тамырын басып тексергіңіз келсе, осы көрсеткішке қарау жеткілікті.
• Nasdaq Composite – технология алпауыттарының «үйі». Google, Amazon, Tesla, Meta – барлығы Nasdaq-та. Бұл индекс қарыштап өссе, демек технологиялық революция жүріп жатыр деген сөз.

Еуропа: тұрақтылық пен сынақ алаңы

Ескі құрлық та әлемдік нарықтың өзегінде тұр.

• FTSE 100 (Ұлыбритания) – мұнай, қаржы және тау-кен гиганттары басым. Brexit-тен кейін бұл индекс Лондонның жаңа экономикалық жолын айқындайтын басты индикаторға айналды.
• DAX (Германия) – Еуропаның жүрегі. Siemens, BMW, Volkswagen сияқты индустриялық чемпиондар осында. DAX Германия экономикасының қуатын айқын көрсетеді.
• CAC 40 (Франция) – сән-салтанат пен энергетика елінің индексі. LVMH, TotalEnergies, BNP Paribas – Францияның әлемдік брендтері осы жерде.

Азия: болашақтың аренаcы

XXI ғасырдың басты экономикалық сахнасына Азия көтерілді. Мұндағы индекстердің қозғалысы – ертеңгі әлемнің қандай болатынын көрсетеді.

• Nikkei 225 (Жапония) – Токио биржасының алыбы. Toyota, Sony, SoftBank сияқты компаниялар Жапонияның инновациялық күшін паш етеді.
• Shanghai Composite (Қытай) – Қытай экономикасының айнасы. Қытай билігінің әрбір шешімі, экспорт пен өндірістегі әрбір өзгеріс осы индекс арқылы бірден сезіледі.
• Hang Seng (Гонконг) – халықаралық капиталдың Азиядағы қақпасы. Қытай мен шетелдік инвесторлардың ықпалы тоғысқан ерекше нарық.
• Nifty 50 (Үндістан) – Үндістанның жұлдызы. Экономикасы қарқынды өсіп жатқан елдің басты көрсеткіші ретінде бүгінде жаһандық назарды өзіне аударып отыр.

KASE – Қазақстан нарығындағы негізгі индекс

Енді Қазақстандағы қор нарығы мен индекстеріне тоқталайық. АҚШ, Еуропа, Азия сияқты алыптармен салыстырғанда біздің елдің қор нарығы көлем жағынан шағын болғанымен, аймақтық деңгейде маңызды.

KASE – еліміздің қаржы нарығының «жүрегі». Мұнда банктер, ұлттық компаниялар, ірі өндірістік корпорациялар және мемлекеттік бағалы қағаздар айналымға түседі.

Индекстік талдау әдістері

Қор индекстерін талдауға келгенде трейдерлер бірнеше әдісті қолданады. Әр әдіс нарықтағы үрдістерге өзіндік ерекше көзқарас береді. Ең көп қолданылатын екі тәсіл — техникалық талдау және фундаменталды талдау, бірақ кейбір трейдерлер тереңірек зерттеу үшін сандық әдістерді де пайдаланады.

Техникалық талдау

Бұл әдіс тарихи баға қозғалыстарын және сауда көлемін зерттеуді қамтиды. Техникалық аналитиктер диаграммалар мен үлгілерді қолданып, нарықтың келесі бағыттарын болжауға тырысады. Негізгі идея – өткен нәтижелер болашақтағы тенденциялар туралы нұсқау беруі мүмкін. Техникалық талдау, әсіресе, қысқа мерзімде табыс табуды көздейтін трейдерлер үшін қолайлы.

Фундаменталды талдау

Техникалық талдаудан айырмашылығы, фундаменталды талдау компаниялардың ішкі құндылығына және олардың экономикалық жағдайына назар аударады. Бұған компанияның табысы, кірісі, өсу әлеуеті мен жалпы экономикалық көрсеткіштерді зерттеу кіреді. Индекстерге қатысты фундаменталды талдау индекстегі компаниялардың қаржылық тұрақтылығын және олардың жалпы индекс өнімділігіне әсерін қарастырады.

Сандық әдістер

Бұл деректерге негізделген тәсілдер математикалық үлгілер мен статистикалық талдауды қолдана отырып, нарықтық үрдістерді болжауға бағытталған. Сандық талдауды көбіне институционалды трейдерлер мен хедж-қорлар қолданады. Олар үлкен көлемдегі деректерді өңдеу үшін күрделі алгоритмдерге сүйенеді. Жеке трейдерлер сирек пайдаланғанымен, соңғы жылдары бұл тәсіл барған сайын танымал бола бастады.

Осы әдістерді біріктіру арқылы трейдерлер индекстің қозғалысын толық көре алады және нарықтағы мүмкіндіктерді дұрыс бағалай алады.

Индекстік талдаудың саудада қолданылуы

Индекстерді талдау әртараптандырылған инвестициялық портфель құруда өте пайдалы. Көптеген трейдерлер индекстерді бенчмарк ретінде қолданады, яғни өздерінің инвестицияларының тиімділігін индекс көрсеткіштерімен салыстырады. Мысалы, егер сіздің портфеліңіз S&P 500 индексін қайталаса, онда инвестицияларыңыздың жалпы нарықпен қаншалықты сәйкес келетінін оңай бағалауға болады.

Сонымен қатар, индекстер пассивті инвестиция құралы ретінде де қолданылады. Индекстерді бақылайтын биржалық қорлар (ETF), мысалы FTSE 100 немесе NASDAQ-100, трейдерлерге индексті қайталайтын акциялар себетін сатып алуға мүмкіндік береді. Бұл әр компанияны жеке таңдамай-ақ, көптеген компанияларға қол жеткізуге жағдай жасайды.

Индекстік талдаудың тағы бір бағыты — секторлық инвестициялау. Мысалы, NASDAQ-100 индексі технология саласына көбірек бағытталған, ал басқа индекстер энергетика немесе денсаулық сақтау секторына назар аударады. Егер сіз белгілі бір сектордың жақсы нәтиже беретініне сенсеңіз, сол секторға бағытталған ETF-ке инвестиция салуға болады.

Индекстік талдаудың қиындықтары мен шектеулері

Әрине, индекстерді талдау трейдерлер үшін тиімді құрал болғанымен, оның кемшіліктері де бар.

• Біріншіден, индекстер нарықтың толық суретін көрсете бермейді. Мысалы, нарықтық капитализацияға негізделген индекстер (S&P 500 сияқты) ірі компанияларға көбірек салмақ береді. Бұл жағдайда шағын, бірақ серпінді компаниялар назардан тыс қалуы мүмкін.
• Екіншіден, нарықтағы құбылмалылық (волатильділік) үлкен рөл ойнайды. Экономикалық жағдайдың күрт өзгеруі индекстің құлдырауына әкелуі мүмкін, тіпті индекстегі компаниялар тұрақты болып тұрса да.
• Үшіншіден, индекс әрқашан жекелеген компаниялардың жағдайын көрсетпейді. Мысалы, индекс құрамындағы бір компания өз ішкі мәселелеріне байланысты нашар нәтиже көрсетуі мүмкін, бірақ индекс жалпы жақсы көрсеткішке ие болып тұрады. Сондықтан индекстік талдауды техникалық және фундаменталды талдаумен біріктіріп қолданған дұрыс.

Қорытынды

Қор индекстерін талдау — нарықты тұтастай түсінудің маңызды құралы. Индекстердің түрлерін, талдау әдістерін және оларды инвестициялық стратегияларда қолдануды біле отырып, сіз негізделген шешімдер қабылдай аласыз. Әрине, индекстік талдаудың күрделі тұстары бар, бірақ ол нарықтық үрдістер туралы құнды ақпарат береді және трейдерлерге акциялар әлеміндегі бағытты дұрыс таңдауға көмектеседі.

Жаңадан бастаған болсын, тәжірибелі трейдер болсын, индекстерді талдауды терең меңгеру инвестициялық портфельдің сапалы дамуына үлкен әсер етеді.

Бұл материал тек ақпараттық мақсаттарға арналған. Мұндағы ақпаратты қаржылық немесе инвестициялық кеңес ретінде қарастыруға болмайды. Мұнда айтылған ойлар белгілі бір бағалы қағазға, мәмілеге немесе инвестициялық стратегияға қатысты ұсыныс емес.