Ірі компаниялар қаржысын долларда сақтауға көшкен
2024 жылы Қазақстан экономикасы 4,8%-ға өсіп, бұл үрдіс 2025 жылы жалғасын тапты. Жеті айдың қорытындысы бойынша өсім 6,3%-ға жетті. Экономикалық дамудың негізгі драйвері ішкі сұраныс болып қала берді. Ол іскерлік белсенділікті қолдағанымен, инфляциялық қысымның сақталуына ықпал етті.
Ұлттық банктің 2024 жылғы қаржылық тұрақтылық туралы есебінде макроэкономикалық жағдай, қаржы жүйесінің негізгі көрсеткіштері және тәуекелдерге талдау жасалған.
Банк секторы 2024 жылы тұрақтылығын сақтап қалды. Корпоративтік портфель сапасы жақсарды: проблемалық және тәуекелі жоғары қарыздардың үлесі төмендеді, провизиялар көлемі артты, валюталық кредиттер жоғары тәуекел аймағынан шықты. Дегенмен, несиелердің ірі қарыз алушыларға шоғырлануы сақталып отыр.
Бөлшек несие беру өсімін жалғастырды, әсіресе, кепілсіз тұтынушылық қарыздар, ипотека және автонесие сегментінде сұраныс жоғары болды. Бұл жүйелік тәуекелдерді арттырғанымен, 2024 жылы қабылданған шектеу шаралары халықтың қарыз жүктемесін төмендетіп, кепілсіз қарыздар бойынша пайыздық мөлшерлемелердің азаюына ықпал етті. Бұл қадамдар қаржылық тәртіпті нығайтуға бағытталды.
Өтімділік пен капитализация тәуекелдері орташа деңгейде қалды. Банктердің жоғары өтімді активтері жалпы активтердің шамамен үштен бірін құрады және негізінен теңгеде орналастырылды. Бұл жағдай банктердің депозиттердің қалыпты әкетілуіне төтеп беру қабілетін сақтап тұрғанын көрсетті.
Сонымен қатар, банк жеке капиталы құрылымында ірі салымшылар мен институционалдық инвесторлардың қаражатына тәуелділік байқалды. Ұлттық банк бұл тәуелділікті ерекше назарда ұстау қажеттігін атап өтті.
Былтыр қаржы жүйесінде доллардың үлесі төмендеді. Жыл соңында валюталық қарыз үлесі 8,8%-ға дейін азайды, ал валютада ашылған депозиттердің үлесі 22,5%-ға түсті. Бөлек сегментте долларизация деңгейі 22%-дан 20%-ға дейін төмендеді, алайда корпоративтік клиенттерде керісінше – 24%-дан 26%-ға өсті.
Ұлттық банк мұны сыртқы нарыққа бағытталған компаниялардың белсенділігімен түсіндірді. Сонымен қатар ірі салымшылардың валюталық активтерге бейімділігі анық байқалды.
Мәселен, 500 млн теңгеден асатын депозиттердің 57,8%-ы шетел валютасында сақталды, ал 1 млн теңгеге дейінгі салымдарда бұл көрсеткіш небәрі 6,1%-ды құрады.
2024 жылы жеке депозиттердің таза өсімі 18,3%-ды немесе 637,9 млрд теңгені құрады. Бұл өсім негізінен 10–50 млн теңге аралығындағы теңгелік салымдардың есебінен қамтамасыз етілді.
Ал валюталық депозиттердің артуына 500 млн теңгеден жоғары ірі салымдар ықпал етті. Олардың өсімі 209,4 млрд теңгені құрады.
Бұған дейін Ұлттық банк төрағасы Тимур Сүлейменов доллар курсына деген тәуелділіктен арылу керек деп мәлімдеген.
