Климакс пен менопауза бір ұғым емес, бірақ көп жағдайда оларды шатастырып жатады. Менопауза – әйел өміріндегі соңғы етеккір, ал климакс – осы кезеңнің алдындағы және кейінгі ағзадағы гормондық өзгерістерден туындайтын жағымсыз белгілер. Төменде менопауза қашан болатынын, оның белгілерін және не істеу керек екенін қарастырайық.
Менопауза қашан басталады және оның жақындағанын қалай білуге болады?
Әйелдердің көпшілігінде менопауза 45 пен 55 жас аралығында басталады – бұл табиғи қартаюдың нәтижесі. Кей әйелдерде ол ертерек келеді: шамамен 5%-ында ерте менопауза (40–45 жас) болады. Ал етеккір 40 жасқа дейін тоқтаса, оны шамадан тыс ерте менопауза дейді. Бұл жағдай сирек кездеседі (0,3–1%) және көбіне аналық бездің қызметінің бұзылуымен байланысты. Сондай-ақ менопауза кейде аналық безді алып тастаудан немесе қатерлі ісікті емдеу кезінде қолданылатын химия не сәулелік терапиядан кейін пайда болуы мүмкін.
Менопаузаның нақты жасы көбіне генетикаға байланысты, яғни отбасындағы әйелдерде ол әдетте шамалас уақытта болады. Ал шылым шегу мен түнгі ауысымда жұмыс істеу менопаузаның ерте басталуына әкеледі. Бірақ оны кейінге қалдырудың дәлелденген тәсілі жоқ. Менопаузаның жақындағанын көрсететін алғашқы белгілер:
- етеккір жиілігі өзгереді (мысалы, әр 6 аптада емес, 4 аптада келуі);
- етеккір ұзақтығы қысқарады;
- кейде етеккір бір ай болады да, келесі айда мүлде келмей қалуы мүмкін.
Климакстың негізгі белгілері
Кей әйелдерде менопаузаға дейінгі 4 жылдай уақытта климакс белгілері байқала бастайды. Ал кейбір әйелдер бұл кезеңді мүлде байқамай өтеді.
Негізгі белгілері ретінде құрғақтық, жыныстық құмарлықтың өзгеруі; әлсіздік, ұйқысыздық, түнгі терлеу, көңіл күйдің құбылуы, бас пен буынның ауырсынуын айтуға болады.
45 жастан асқан әйелдерде бұл белгілер мен етеккірдің бұзылуы бірігіп байқалса, климакс диагнозы қойылады. Арнайы гормондық талдаулар көп жағдайда қажет емес. Бірақ егер белгілер 40 жасқа дейін басталса немесе басқа ауруға күдік болса, дәрігер қосымша тексеріс тағайындайды.
Менопаузалық гормоналды терапия (МГТ)
МГТ – әйелдің жыныстық гормондарын дәрі түрінде қабылдау. Ол 45–60 жас аралығындағы, климакс белгілері ауыр әйелдерге тағайындалады.
Әдетте терапия 5 жылға дейін жүргізіледі және 60 жастан кейін тоқтатылады. МГТ ерте менопауза (45 жасқа дейін) кезінде де қажет болуы мүмкін.
Препаратты тек дәрігер тағайындайды. Ол қан талдауларын, тексеріс нәтижелерін және қауіп факторларын ескереді. Бірақ МГТ келесі жағдайларда қолдануға болмайды:
- тромбоз, инфаркт, инсульт болғанда;
- сүт безі обыры, бауыр аурулары, жүрек ишемиясы кезінде.
Бұл әйелдерге басқа емдеу тәсілдері ұсынылады.
Климакс – табиғи процесс, бірақ ол әр әйелде әртүрлі өтеді. Ең бастысы, өз ағзаңызды тыңдау және қажет болса, маман көмегіне жүгіну.
