Жоғары аудиторлық палата (ЖАП) Қазақстандағы зейнетақы және әлеуметтік төлемдер жүйесін кешенді тексерді. Соңғы бес жылда орташа зейнетақы 25%-дан 45%-ға дейін өскен, ал жәрдемақылар 2,5 есеге артқан. Дегенмен аудит нәтижесінде 216,2 млрд теңге тиімсіз жұмсалғаны және 5 млн теңге қаржы заң бұзу дерегі анықталған.
Аудиторлар зейнетақы мен әлеуметтік төлемдер жүйесінде бірнеше маңызды кемшіліктерді көрсетті. Біріншіден, кейбір әйелдер жүктілік бойынша жоғары төлем алу үшін бір уақытта бірнеше жұмыс орнында тіркелген. Мысалы, бір адам 10 жерге жұмысқа тұрып, 169 адам 16 мекемеге бір уақытта тіркелген. Мұндай әрекет заңсыз төлем жасалып қаражаттың тиімсіз жұмсалуына әкелген.
Екіншіден, әлеуметтік сақтандыру қорынан артық активтер алынған, нәтижесінде 216 млрд теңге тиімсіз пайдаланылған. Сондай-ақ шектеулердің жоқтығы және салық органдарымен ақпарат алмасудың төмендігі салдарынан тағы 96 млрд теңге жоғалған.
Аудит нәтижесінде 46 жүйелік кемшілік анықталды. 22 материал әкімшілік жауапкершілікке жолданса, екі факті құқық қорғау органдарына берілген.
Соңғы бес жылда Қазақстанда зейнетақы мен әлеуметтік төлемдер көлемі айтарлықтай өскен: орташа солидарлық зейнетақы – 37%, базалық зейнетақы – 45%, пенсия қоры бойынша орташа төлем – 25%, мемлекеттік жәрдемақылар – 58%, әлеуметтік сақтандыру қорынан төлемдер – 2,5 есеге артқан.
Аудиторлар жүйені тиімді ету үшін бірнеше ұсыныс берді: халықаралық ақпарат алмасуды дамыту, қосарланған төлемдерді азайту, самозаняты азаматтардың тұрақты аударымдарын қадағалау және нормативтік базаны жетілдіру. Сонымен қатар, қор активтерін басқарудың кейбір тәсілдерін қайта қарау қажет.
Бұған дейін аудиторлар 355 млрд теңге бюджет қаржысы тиімсіз жұмсалғанын анықтаған.
