«Самұрық-Қазына» қоры елдің ЖІӨ-де 7,5% құрайды

Желіде «Самұрық‑Қазына», «ҚТЖ», «ҚазМұнайГаз», «Қазатомөнеркәсіп» және басқаларын қоса алғанда, 26 ұлттық компания Қазақстан ЖІӨ-сінің 30% активтерін құрайды» деген ақпарат тарады.

12 маусымда өткен брифингте «Самұрық-Қазына» басқарма төрағасы Нұрлан Жақыпов Қордың ЖІӨ-дегі үлесі туралы түсініктеме берді. Бірақ бүгін «Самұрық-Қазына» елдің ЖІӨ-нің едәуір бөлігін алады деген мифті тағы да жоққа шығарғымыз келеді.

Экономикаға қосқан үлесі 2,5 есе көп

Елдің жалпы ішкі өніміндегі Қордың үлесі 7,5%-ды құрайды. Бұл біздің барлық табысымыз емес, атап айтқанда қосылған құн — экономиканың құрайтын негізгі құрал. Салыстыру үшін айтар болсақ, шағын және орта бизнес ЖІӨ-нің 38%-ын қамтамасыз етеді.

Бұл ретте 2024 жылы барлық төлемнің жалпы сомасы республикалық бюджеттің жалпы табысының 17%-ын құрады. Қордың мемлекетке төлеген төлемдері жыл сайынғы өсу қарқынын көрсетеді. 

Яғни, елдің жалпы ішкі өніміндегі «Самұрық — Қазына» үлесі 7,5% болғанда, қор республикалық бюджеттің барлық кірісінің 17%-ын қамтамасыз етеді. Бұл қордың экономикадағы үлесінен екі есе көп.

Анықтамаға оралу

ЖІӨ – белгілі бір кезеңде елде өндірілген барлық тауар мен қызметтің жалпы құны. Бірақ ЖІӨ-ге біздің барлық кірісіміз кірмейтінін түсіну маңызды.

2024 жылы Қордың жиынтық кірісі 16,4 трлн теңгені құрады. Бірақ осы сомадан жеткізушілердің тауарларына, жұмыстарына және қызметтеріне ақы төленбейді. Яғни бұл Қордың ЖІӨ-ге қосқан үлесіне кірмейді. Бұл кірістер мен шығыстар арасындағы айырмашылық, яғни Қордың таза қосылған құны.

Сонымен қатар, Қор ЖІӨ-де ескерілетін инвестициялық жобаларды жүзеге асырады. Осы жобалар аясында шетелдік инвестицияларды тартады, бұл ел экономикасына қосқан үлесті одан әрі арттырады.

Сонымен, Қордың 2024 жылғы жалпы қосылған құны 10 трлн теңгені құрады, бұл Қазақстан ЖІӨ-сінің 7,5%-ы (134 трлн теңге).

Компанияның активтері мен ЖІӨ әртүрлі экономикалық сипаттағы көрсеткіштер екенін түсіну маңызды. Сондай-ақ оларды тікелей салыстыру дұрыс емес. Активтер – бұл жинақталған ресурс, олар компанияның бір жылда қанша пайда келтіргенін көрсетпейді. 

Қор компанияларының пайдасы іс жүзінде қалай қалыптасады

Ұлттық компаниялардың пайдасы негізінен қаржылық және операциялық емес кірістер есебінен қалыптасады деген пікір бар. Алайда бұл дәлел нақты тексеруге төтеп бере алмайды. Есепті талдау Қор компаниялары тұрақты операциялық кірісті көрсететінін, яғни негізгі қызмет арқылы табыс табатынын көрсетеді.

Мәселен, 2024 жылдың қорытындысы бойынша жалпы тиімділік:

• 24,2 % — Қордың компаниялар тобы бойынша;
• 20,2% — «ҚазМұнайГаз» ҰК АҚ;
• 48,6% — «Қазатомөнеркәсіп» ҰАК АҚ;
• 25,1% – «Қазақстан темір жолы» ҰК АҚ.

Сонымен қатар Қордың негізгі еншілес компаниялары EBITDA операциялық маржасының тұрақты көрсеткіштерін білдіреді. Бұл олардың негізгі қызметінің тиімділігін қайта бағалау мен ауытқуларды есепке алмай растайды.

EBITDA – операциялық қызмет бойынша маржа-операциялық тиімділігінің негізгі көрсеткіші – «Қазатомөнеркәсіпте» – 60%, «ҚТЖ-да» – 28%, «ҚазМұнайГазда» 24% жетті, бұл салалық бағдарларға сәйкес келеді, тіпті асып түседі.

Бұл сандарға сәйкес ұлттық компания өндіріс секторларында нарықтық құн мен рентабельділікті сенімді түрде сақтай алатынын көрсетеді. Қаржылық кірістер мен бағамдық қайта бағалау, негізгі пайда көзі емес, жалпы нәтижені толықтырады.

Әлемдік экономиканың турбуленттілігі жағдайында мұнай бағасының төмендеуіне қарамастан, 2024 жылдың қорытындысы бойынша Қор тобының таза пайдасы 2,4 трлн теңгені құрады, бұл 2023 жылғы фактіден 39% жоғары. 2021-2024 жылдардағы табыстың орташа жылдық өсімі 12%, EBITDA 7% және таза пайда 13% құрады. 

Бұл жерде «Самұрық-Қазынаның» экономикаға қосқан үлесіне байланысты барлық есептеулер Қордың және еншілес компаниялардың сайттарында ашық қолжетімді әрі ресми қаржылық есептілікке негізделгенін атап өткен жөн. Бұл жұртшылық пен сарапшылардың Холдинг қызметін объективті бағалауына мүмкіндік береді.